Zeyni Şarkışla’nın 23 km. kuzeyinde yer alır, Sivas’a 69 km. uzaklıktadır. Yerleşim yeri olarak tarihçesi yüzyıllar öncesine dayanır. Ermeni ve Müslüman mezarlıklarından Ermenilere ait olanları en az 500-700 yıl öncesinden kalmadır. Mezar taşlarının uzunluğu 2 metrenin üzerinde ve ortalama ağırlıkları 350 kg. civarındadır. Geçmiş tarihlerde Zeyni mezrası sınırları içerisinde değişik zamanlarda en az 3-4 köy kurulmuş ve bu köyler zamanla dağılıp yok olmuş. Zeyni, 1915 yılından yüz-ikiyüz yıl kadar önceki süreçte Türkler tarafından iskan edilmiştir. Mevcut mezarlıklar bunu kanıtlar. Köyde değişik dönemlere ait 4 ayrı mezarlık vardır. Bunlardan bir tanesi Türklerden, diğerleri de Ermeni ve Rumlardan kalmadır.
Zeyni mezrası, 1915 yılında o zamanki sahipleri olan Sivaslı Cemal ağalar adlı kardeşler tarafından satılığa çıkarıldığında Çeçen Hadis Bey tarafından 300 altın ve 4 mavzer tüfeği karşılığında satın alınmıştır. Köyün arazisi yaklaşık on kilometrekare civarındadır.
Çeçen Hadis Bey, aslen Çeçen Kazancık köyündendir. Hadis beyin babası Zontroy Canbek 1864 yılındaki büyük Çerkes sürgününde 21 yaşındayken, Çeçenistan’ın Valerik (Valirig) köyünden karayolu ile Türkiye’ye gelmiş. Önce Savran köyüne, sonrasında Kazancık köyüne yerleşmiş.
Hadis bey Zeyni’yi satın aldıktan dört yıl sonra ev, ahır, samanlık inşa etmiş. Kazancık köyünden taşınıp ailesiyle buraya yerleşmiş. Hadis bey kısa sürede çok büyük çaplı bir çiftçilik projesini gerçekleştirmiş: Üç bine yakın küçükbaş hayvan, sekiz yüze yakın büyükbaş hayvan ve iki yüzün üzerinde Uzunyayla Mihrali bey cinsinden yılkı atı. Köydeki ekilebilir arazi tamamen değerlendirilmiş. Hadis bey seferberlik yıllarında devlete çok miktarda tahıl, askeriyeye at yardımında bulunmuştur. Devlet kendisini bir madalyayla ödüllendirmiştir.
1940’lı yıllardan itibaren kız-erkek ayrımı yapmaksızın eğitime çok önem verilmiştir. Bugün için kış aylarında Zeyni’de kimse yaşamıyor, yaz aylarında emeklilerden üç aile beş ay köyde kalıyor.
Zeyni’nin rakımı 1600 metre civarında, tam bir yayla havasına sahip. Zeyni kendine has gizemli bir atmosferi olan, insanın gerçek hürriyeti tadıp yaşayabileceği eşsiz bir yerdir.
Şakir Canbek
Sayı : 2011 03
