ABHAZFED’de başkan değişmedi
Abhaz Dernekleri Federasyonu’nun 6. Olağan Genel Kurulu, 16 Kasım’da Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası’nda gerçekleştirildi.
Genel Kurul’a Abhazya Cumhuriyeti Geri Dönüş Devlet Bakanı Beslan Dbar, Abhazya Cumhuriyeti Rusya Büyükelçisi İgor Ahba, Abhazya Cumhuriyeti Türkiye Temsilcisi Vadim Haraziya, Güney Osetya Türkiye Temsilcisi Remzi Yıldırım, Abhaz Parlamenterlerden Dima Gunba, Astamur Logua, Tayfun Ardzınba, Hendek Belediye Başkanı Turgut Babaoğlu, Dünya Abhaz Kongresi Yöneticileri, Abhaz Federasyonu delegeleri ve çok sayıda izleyici katıldı.
Toplam 17 dernekten delegelerin katıldığı kongrede Akhuspa Atanur Aksoy güven tazeledi ve başkanlığa yeniden seçildi.
***
Sohum’da kültürel faaliyetler
Dünyanın küçük fakat sanat faaliyetleri anlamında büyük bir ülkesidir Abhazya…
Başkent Sohum’da üç salon neredeyse iç içe geçmiş kadar yakın birbirine. Abhaz Dram Tiyatrosu… Rus Dram Tiyatrosu… Filarmoni…
Üç sahne, üç ayrı etkinlik…
Abhaz Dram Tiyatrosu, Abazaca temsiller ile başkent halkına hizmet ediyor, çok yakın zamanda restore edilen tiyatronun etkinliklerine ait duyurular sokaklardaki ilan panolarında yer alıyor. Bagrat Şınkuba’nın ‘Son Ubıh’ ismi ile Türkçeye çevrilen romanı sahneye uyarlanarak Abhaz Dram Tiyatrosu’nda yönetmen Alyas Ayüdzba tarafından sahnelendi.
Rus Dram Tiyatrosu’nda ise başarılı Abhaz sanatçıların rol aldığı Arthur Miller’in ‘Bütün Çocuklarım’ isimli oyunu için 20 sanatçı özel olarak hazırlanmış. Bilet bulmakta sıkıntı çekilen oyun iki gece sahnelendi.
Sohum’da bulunan Rus Dram Tiyatrosu, Kazan Rus Dram Tiyatrosu’na turneye gitti. Kazan’da kapalı gişe oynadıkları oyunda seyircilerden övgü aldılar.
Abhaz Dram Tiyatrosu ve Filarmoni sahnesinde performans sergileyen Moskova Konservuatarı Korosu’na aynı konservatuarda öğrenim gören Baras Kuçba ve Nodar Chanba koro şefliği yaptılar. Moskova Konservatuarı ayrıca Gudauta, Pitsunda ve Sohum’da konserler verdi.
Haber: H. Okan İşcan
***
Etnografların gözünden Abhaz düğünleri (1. Bölüm)
Abhaz halkının evlilik geleneklerinde yüzyıllar boyunca çok şey değişti, fakat aynı zamanda da çok fazla adet kaybedilmeden korundu. Dünya Abaza Kongresi (DAK) bilgilendirme platformunun hazırladığı yazıda, düğünlerin günümüzde nasıl gerçekleştirildiği araştırıldı.
Abhaz düğünleri öncelikli olarak zengin görüntüsü ve çok sayıdaki davetlileriyle tanınmakta. Peki, bu durum hep böyle miydi? Etnologların tanıklığına göre hiç de değil. Değişmeyen tek şey: Gençler eskiden de olduğu gibi, önce tanışma dönemi, sonra birbirini tanıma süreci ve daha sonrasında aile olma aşamasına geçiyorlar.
Etnografik materyaller ve modern bilim insanlarının yorumlarıyla donanmış olarak, eski düğün geleneklerini hatırlayalım ve Abhaz ulusunun geleneklerinde bin yıl içinde ne gibi değişiklikler olduğunu bulmaya çalışalım.
Tanışma
Geleneksel Abhaz toplumunda evlilik öncesi ilginin gösterilebileceği neredeyse hiçbir alan yoktu. Gelenekler genç erkeklerin duygularını açıkça söylemelerine izin vermiyordu, kızların ilanda bulunması ise kabul edilemez bir durumdu.
Genç, hoşlandığı kıza hislerini başka yollarla gösterirdi. Örneğin, kendini zeki göstermek için bir ardıç kuşu avlardı, kuşun ağzına gümüş bir sikke koyardı, yabani fındık ağacı dalına bu kuşu oturttururdu, bu kompozisyona birde meyve ekler ve sevdiği kıza verirdi. Kız da bu ilgiye karşı, mendil, kese, havlu gibi kendi el işlerin birini yollayarak cevap verirdi. Genç delikanlı bu aşamadan sonra – elbise kumaşı hatta at gibi daha büyük bir armağan verebilirdi. Sonu evlilikle bitebilecek ilişkiler genellikle böyle başlardı.
Günümüzde gençler birbirlerine böyle hediyeler vermiyorlar. Genç delikanlılar artık hoşlandıkları kızlara sözlendiğinin de bir işareti sayılan altın yüzük hediye etmeyi tercih ediyorlar.
Eski zamanlarda da, bugün olduğu gibi, genç adam kızın kendisine olan ilgisini öğrenmek için kızın yakın arkadaşına kendi arkadaşlarından birini yollardı. Duyguların karşılıklı olduğu anlaşıldığında ise resmi çöpçatanlık çalışmaları başlardı. Tarafların bir araya getirilmesini, aralarının yapılmasını bu iş için özel olarak seçilen kişi ақьаӷьариа (Abhazca çöpçatan) gerçekleştirirdi. Ancak eski dönemlerde çöpçatanlık biraz farklı bir formata sahipti.
Beşik kertmesi
Abhaz gençler günümüzde kendi rızaları ile evliliklerini gerçekleştirmekte. Gençler, düğünlerde, özel günlerin kutlamalarında ya da herhangi bir başka sosyal ortamda rahatlıkla görüşebiliyor, birbirlerini tanıyabiliyor, hatta duygularını dile getirebiliyorlar. Günümüzde, çok nadiren büyüklerin aile kurma amaçlı gençleri tanıştırma girişimi ile karşılaşabiliyoruz.
Halbuki eskiden evliliklerin hemen hepsi aileler tarafından belirlenir, gençlerin bu konuda fikirleri alınmadı. Ailelerin çocukları daha beşikte kerttikleri durumlar bile vardı. Beşik kertmesinin işareti olarak ki bebeğin beşiğine de çizik atılırdı (bu işleme Abazacada агара-ҿаҟәара – agaraçaguara denirdi). Ayrıca erkek bebeğin babası kız bebeğin beşiğine mermi bırakırdı. Mermi aradaki anlaşmanın ipoteği gibi görülürdü. Anlaşmayı bozan taraf diğer tarafça aşağılanır, hatta işin kan davasına kadar gidebileceğini gösterirdi.
Bugün bu evlendirme şekli unutulmuş, kaybolmuş yöntemler arasında.
Eskiden Abhazlar arasında aile kurmanın üç şekli vardı; haberli (аргама-argama), gizli (маӡала-madzala) ve kaçırarak evlenme (амҵарсра- amtsasra). Gizli ve kaçırarak evlenmeler çok sık olmasa da günümüzde üç evlenme şeklini de hâlâ görebilirsiniz.
Аргама – Argama
Abhazya’da evlilikler genelde aile büyüklerinin rızası ile gerçekleştirilir. Erkek tarafının akrabaları kızı sözlemek için kız tarafının evine misafir olurlar. Kız istemeye gelen heyete çoğunlukla sülalenin en saygın insanı ya da erkek tarafının komşusu önderlik eder. Komşu erkek tarafı ile aynı sülaleden olabileceği gibi farklı bir sülaleden de olabilmekte. Gelen heyet genç delikanlının niyetini kız evine iletir. Kız evi onayının olduğunu göstermek amacı ile gelenlere kızın herhangi bir özel eşyasını verir. Başka bir deyişle karşılıklı hediyeleşme olur buna Abazacada анапеимдахь еимырдон (anapeymdahi eymırdon) denir.
Bu şekilde yapılan evliliğe «аргама» (argama, açık haberli) evlilik denir. Bütün tarafların durumdan haberi olurdu.
Böyle bir isteme sürecinden sonra kız “baba evinden” gelin çıkarılırdı. Gelini almaya, erkek tarafından yedi sekiz kişilik bir akraba heyeti gelirdi. Bunlara Abazacada атацаагацәа –atatsaagaça denir.
Gördüğünüz gibi eskiden kız isteme önemli bir ritüelmiş. Kız tarafı, erkek tarafını gerektiği gibi ağırlayabilmek için özenle hazırlanırmış. Erkek tarafı da, kendileri adına “bize duyduğunuz güven için ve böyle iyi bir kız yetiştirdiğiniz için teşekkür ederiz” diyerek kendilerini temsil edecek kişiyi özenle seçermiş. Günümüzde de Abhaz kızları “argama” usulü ile evleniyorlar, fakat bugünkü hali daha çok eski özünü kaybetmiş güzel bir geleneğe özenme şeklinde gelişiyor.
Kaçırma ve gizli evlilik usulleri
Peki ya “taraflar” razı değilse? Kızın ailesi tarafından ret cevabı alan erkek kendini çok aşağılanmış sayar ve kızı kaçırmaya yönelirdi. Kaçırma genellikle herhangi bir bayramın kutlamalarında, komşu düğünlerinde ya da kızın yakın arkadaşlarıyla anlaşarak kızın kandırılarak evden çıkarılması ile gerçekleşirdi. Kısaca sevdiği kızı kaçırmayı kafaya koyan erkek, her şeyi ince-ince planlar ve en uygun zamanı beklerdi.
Kaçırılan kızın hemen damadın evine getirilmesi kabul görmezdi. Gelin sülalelinin yada köyün en sözü geçen kişisinin evine götürülürdü. Böylelikle gençler sadece çatışmadan korunmayı değil ayrıca olayın uzlaştırılmasını da elde etmeyi umarlardı. Sözü geçen büyük, misafirperverlik gereği, evliliğe karşı çıkan tarafı ikna etmeye çalışırdı. Çoğunlukta olaylar olumlu yönde çözülürdü.
Kaçırma, kuralların bir istisnası olarak, bugün de devam etmekte – kız kandırılmak suretiyle evin dışına çıkarırdı. Kızın arkadaşı ya da bir akrabası kendisi ile bir yere gitmesi konusunda ısrar eder ama damadın arkadaşları kızı damadın akrabasının evine götürürdü. Böylelikle kaçırılan kız gidecekleri yere varana kadar kaçırıldığının bile fark etmeyebilirdi.
Bir de kızın karşısındaki şahıs ile evliliğe rızasının olduğu ama ailesinden sakladığı durumlar olmakta. Gençler bu durumda genellikle beraber ülke dışına çıkıyorlar, onların geri dönüşün kadar geride kalan büyükler taraflar arasında anlaşmayı sağlamaya çalışıyor. Bu usul evlilik şekli bize eskilerden gelen bir formattır. Eski zamanlarda madzala diye adlandırılan evlilik şeklinde kız tarafından kimse düğüne iştirak etmez, çeyiz yollamaz, yeni dünürlerine hediye göndermezlerdi. Gelin arkadaşı yerine geline genç bir komşu ya da görümce eşlik ederdi.
Sangulia, “Hatta böyle gizli yapılan evliliklerde, babanın kızını “reddettiği” durumların olduğu bile söyleniyor. Kızıyla altı yedi yıl boyunca konuşmayan babalar oluyormuş. Ama bu durumun çoğunlukla bir bebeğin doğumu ile yumuşadığı ve barışın sağlandığı biliniyor. Genelde köyde sözü geçen büyükler, komşular babayı kızını affetmeye ikna ederek tarafları barıştırıyorlarmış. Babanın direndiği durumlarda olmuyor değilmiş, hatta kızını affetmeden, damadını hiç görmeden vefat edenlerin olduğu biliniyor” diye belirtiyor.
(Devam edecek)
(abaza.org)
***
Lova Ayuzba Sanat Atölyesi
İstanbul Abhaz Derneği bünyesinde bir yılı aşkın süredir Metin Ckua’nın eğitmenliğinde devam eden Lova Ayuzba Sanatkurs çalışmalarında yapılan vitray, dekoratif, ayna ve cam eserler, 8 Kasım’da sergilendi.
Kurs Yönetmeni Metin Ckua, kursiyerlere teşekkür etti ve derneklerin bu tarz sanatsal çalışmalara faaliyet takvimlerinde daha çok yer vermesi gerektiğini söyledi. Etkinlik kapsamında, kursiyerlere katılım sertifikaları verildi.
***
Fazıl İskender anıldı
Ünlü yazar Fazıl İskender anısına düzenlenen, 25-26 Kasım tarihleri arasında Sohum’da gerçekleştirilen festivalde fotoğraf sergisi ve film gösterimleri yapıldı.
