Интернетым инэкIубгъохэм ащыщ Черкесхэм апае зэlухыгъэ: Circassians

0
1580

1990-рэ илъэсхэр. Интернетым уихьау ‘Circassians’ зыпт-хы кIэ зи иплъагъощтыгъэп. Фесбук, ватсап, инстеграм зыфэпIощтхэр тщтыгъэп. Израил ит Адыгэ къуаджэу Рехьание щыпсэурэ ткъошэу Абдзэхэ Идрис нэкIубгъо щызэIуихыгъагъ интернетым. Апэрэ мафэхэм ащ хымэ хэгъэгухэм ащыпсэурэ Черкесхэр зэфищагъэх, нэужым Хэкурыпсэу ткъошхэр къыхахьэхэу ыублагъ.

1996-рэ илъэсым чьэпыогъум и 31-рэм щыублагъэу, 1999-рэм жъоныгъуакIэм и 18-м нэсэ нэбгырэ мин 67.890 -рэ Идрис и интернет нэкIубгъо тхагъэ. Абдзэхэ Идрис гущыIэгъу тыфэхъугъ, а илъэсхэмрэ непэрэ мафэмрэ зэгъапшэн, гупшысэхэм тащигъэгъозэнэу.

1971-рэ илъэсым рехьания къыщыхъугъ, зэшибгъум ана – хьыкI Абдзэхэ Идрис. Электроникым пыщагъэ зыхъугъэр ятэ иIагъэ телевизорыжь фыжь-шIуцIэр ыгъэцэкIэжьы зэхъур ары. Дзэм къызекIыжьым ыуж електроник ыкIи компютернэ еджапIэр къыухыгъ. Ащ щегъэжьагъэу технологием идунае щэлажьэ.

-Черкесхэр (Circassians) зыфэуусыгъэ нэкIубгъоу зэIупхы- гъагъэм укътегущыIэна?
-Ар къызэщежьагъэр, 1990-рэ илъэсым игузыгухэм интернетыр цIыфхэм агъэпсэуалъэ зыхъугъэ лъэхьаныр ары. НэкIубгъом узэрихьащтым “Circassians” фэсыусыгъагъ, ау зы нэбгырэ итыгъэп. Ащ дэжьым Черкесхэм интернетым нахь игъэкIоты- гъэу зэIукIапIэ зэдэгущыIапIэ зэряIэн фаем гулъыстагъ, ар зэрэзгъэпсыщтым ыуж сихьагъ, ау, Веб технологиехэм хэшIыкI афысиIагъэп, зэзгъэшIэнэу исхъуахьыгъэу, пкIэ зыхэмыл hosting фэлажьэрэ Geocities гупчэр къэзгъэотыгъ, Черкесхэм апае нэкIубгъо ащ къыщзэIусхыгъ.

Джы фэдагъэп ащ дэжьым, Веб страницэ къызэIупхын фэшI Iэмэпсымэхэр ыкIи технологически шIэныгъэ ищыкIэгъагъ. МэкIэ макIэу сылъыкIуаиэщтыгъ. ТIэкIу тешIэ къэсми си- нэкIубгъо къихьахэрэм япчьагъэ хахъощтыгъ, тхьаоегъэпсэу къысаIощтыгъ.

-НэкIубгъоу зэхэпщагъэм сыд фэдэ лъапса иIагъэр?
-Апэрэхэм хьишъэм фэгъахьыгъэу, къэралыгъо зэфэшъхьаф хэмэ ащыпсэухэрэм яхьылIагъэу тхыгъэхэр, лъэпкъ шхыныгъохэр,сурэтхэр, тхылъхэр ыкIи орэдхэр ары итыыгъэр Нэужым фэшъхьаф веб нэкIубгъохэр зэIуахыхэу ыублагъ, ахэри нэкIубгъуакIэм щысыугъоигъэх. Бэ темышIэу тыдэ щыIэ Черкеси зэрэлъэгъун, зыщзэдэгущыIэнхэ зэIукIапIэ унэхэр яIэ хъугъэ.

-А лъэхьаным фэгъахьыгъэу уигукъэкIыжь горэм игугъу къытфэпшIына…
-Интернетым щызэIусхыгъэ синэкIубгъо; Израил и Къэралы гъо Телевидение къыдигъэкIырэ гъэзэтхэм ащыщ зэIуихыгъэ зэнэкъокъоу “Анахь Веб Ситэ Дэгъур” зыфиIорэм апэрэ чIыпIэр къыщдихыгъагъ. Ау, сэ нахьэу сызэрыгушхуагъэр, къэралыгъо зэфэшъхьафхэм ащыпсэрэ ныбжьыкIэхэу синэк- Iубгъо нэIуасэ щызэфэхъугъэм, яджэгу сырагъэблэгъэнэу, егъэблэгъэ тхылъ къызысфырагъахьы зыхъугъэр арыгъэ.

-Адэ Веб нэкIубгъом сыд къырыкIожьыгъэр?
-1996-рэ илъэсым IофышIэнэу ригъэжьэгъагъ. Илъэсхэр теш Iэ къэсми фэшхьаф нэкIубгъохэр къыхахьэхэзэ лъыкIотагъ. Я 2003-рэ илъэсым уахьтэ симыIэ зэхъум зэфэсшIыжьыгъ. ИтIанэ, пкIэ хэмылъэу узэрихьарэ нэкIубгъохэр, пкIэ ащтэу зэхъум, ар сыфэукIочыгъэп, ащ дэжьым сыеджакIуагъ.

-А илъэсхэм хэкумрэ IэкIыб кэралхэм ащыпсэурэ Черкесхэмрэ язэфыщытыкIэ сыд фэдагъа?
-Интернетым инэкIубгъо къатхэхэрэм инахьыбэр Америкэм, Тыркуем, Израил ыкIи Германем ащыпсэухэрэр арыгъэ. Хэкум-Кавказым щыщхэр илъэс зы тIу нэуж къэтхэнэу рагъэ- жьагъ. Дунаим тэдыи щыпсэурэ Черкесхэм иапэрэ зэIукIапIэу мы нэкIубгъор хъугъагъэ; Фесбок, Инстеграм, Ватсап ащ дэжьым къежьэгъагъэп. Къэралыгъо зэфшъхьафхэм ащыпсэурэ Черкесхэр зэрэзэлъыIэсыхэрэм улъыплъэныр гъэшIэгъондэд, зыщзэдэгущыIэхэрэ гупчэхэм зэпымыоу Iоф ашIэщтыгъ. Ныбжьым зэфэмызыщтагъэхэр ныбджэгъу зэфэхъущтыгъэх, Iоф шIапIэхэр зэдагъэпсыщтыгъ.

-Джы сыда Iофэу узпылъыр?
-Илъэс 20 хъугъэ унагъо сиI. Сишъхьагъусэ Сара ыцIэр. Нэбгырищ тэпIу. ТикIалэу Нарт (17), типшъашъэ Надин (14), Нэфын (11). Илъэс 25-рэ техналогием сыхэт, Intel ыкIи Siemens зыфиIорэ фирмэхэм инжениерэу сащылэжьагъ. Джы, Western Digital Company зыфиIорэ Iахь зэхэлъ IофшIапIэм сириунэшъошI.

-Хэкум Кавказым ущыIагъа?
-Апэрэу я 2012-рэ илъэсым сшырэ синыбджэгъухэмрэ сигъу сэу Адыгеим тыкIуагъ. Израл нэIуасэ тыщзэфхъугъагъ, Мыекъуапэ къикIыгъэ тиныбджэгъухэм тырагъэблэгъ.
Мыекъуапэ тыдэсыгъ, Адыгеим лъэгъупхьэ чIыпIэ дахэу иIэхэм зэкIэхэми тащыIагъ.
Я 2016-рэ илъэсым, Израил щыщэу, Адыгеим икъушъхьахэр зылъэгъу зышIоигъо щыIэмэ заIом сыгу зыкъипхъотагъ, ащ лъыпытэу сишъхьагъусэ телефонкIэ есIуагъ хэкум тыкIощт. Гъогум тытехьаным мэзитIу иIэу фитнесым тыкIуагъ, зыхэд- гъэкIыгъ, типкъы шъол тедгъэпсахьыгъ ТшIошъ мыхъузэ Адыгеим икъушъхьахэм закъщыдгъотыжьыгъ.

Къушъхьэм тащфэзыгъ шы зыхъухэрэм. Израил икIыгъэ ку пым адыгабзэкIэ дэгъоу гущыIэрэ нэбгыритIу ахэтэу залъэ- гъум лъэшэу агъэшIэгъуагъ, гушIуагъэх. 1864-рэ илъэсхэм икIэрыкIэу дгъэзэжьыгъэм фэдэу тызэщыгушIукIыгъ, тыгухэр зэхэхьагъэх…

-Бзэ тхапша пшIэрэр?
-Адыгабзэ, Иврит, Инджылыз ыкIи Арапыбзэ…

-Гъэзэтым, Жьынэпс еджэхэрэм сыд япIо пшIоигъу?
-Шьуицахь зытелъыжьэу шъумыпшъыжьэу Iоф шьушIэмэ, къушъхьахэр зэпырыжъугъэзэн.

Адыгабзэм езгъэкIугъэр: МэфшIукъо Щенгюл

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz