Değerli okurlarımız,
Ahmet Cevat Benk’in hazırladığı bu araştırma dosyasında; Türkiye’de yaşayan Çerkeslerin yerleşimleri, tarihçeleri, nüfusları, ekonomileri, asimilasyon karşısındaki kayıpları gibi bilgiler paylaşılıyor.
Sizler de yaşadığınız bölgelerden ya da başka illerden bu konuyla ilgili arşiv bilgilerini ulaştırarak katkıda bulunabilirsiniz.
ahmetcevatbenk@gmail.com
Tarihçe
Mersin iline iskân edilen Çerkeslerin çoğunluğu, Doğu Adigey (Kabardey) Çerkeslerinden (Daha önceden Kuban bölgesine yerleştirilen Hacret/Hajret/Hicret Çerkesleri olarak adlandırılan gruptan), Kuban bölgesi Çerkeslerinden oluşmaktadır.
Rusların Kuban Oblastı’ndaki Çerkeslerin topraklarına el koyarak yerlerine Don Kazaklarını yerleştirmeye başlaması üzerine bölgedeki Çerkeslerin birçoğu Osmanlı’ya göç için Rus makamlarına başvuruda bulunmuştur. Mersin iline yerleştirilen Çerkesler işte bu Çerkeslerdendir. Bugünkü Adigey Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan Ĺesepşıne bölgesinden gelip Mersin iline yerleştirilen Çerkesler arasında Batı Adigey Çerkesleri de bulunmaktadır.
Osmanlı arşivlerinde kayıtlı Hicri 28.04.1306 tarih ve Y.B36-103 sayılı yazıdan Mersin Çerkeslerinin iskânlarının Doğu illerinden Erzurum, Van ve Hakkâri’ye, ancak daha sonra Mersin iline karar verildiği anlaşılmaktadır. Yıl Miladi 1889.
İskân döneminde özellikle Mersin ve Adana sahillerindeki yoğun tifo ve kolera salgınlarının oldukça fazla can kaybına yol açması, gerek Muhacirun Komisyonu’nda gerekse Dersaadet’te yoğun kaygılar oluşturmuş ve bu durum önceden belirlenen iskân yerlerinin değiştirilmesine neden olmuştur. Bu kaygı H:28.04.1306 tarihli belgede de yer almıştır.
Osmanlı, Mersin iline oldukça yoğun bir Çerkes nüfusunu yerleştirmeyi planlamış ancak özellikle sahillerde yoğun salgın hastalık nedeniyle göçmenleri yakın bölgelere, özellikle Antalya iline sevk etmiştir.
Mersin iline yerleştirilen köy sayısı tektir. Mersin, metropol bir il olması nedeniyle Kahramanmaraş, Sivas, Kayseri gibi illerden yoğun bir Çerkes göçü almıştır. İlde Çerkeslerin tüm boylarından bireyler yaşamakta, bir adet dernek bulunmaktadır.
Coğrafya
Sadiye Köyü, Mersin il merkezine 35 km mesafededir. Köy Orta Toroslar bölgesinde olup rakım 1.400 metredir. Dağlık ve ormanlık bir alandadır. Kış aylarında yoğun kar yağışı almaktadır.
Dil ve kültür
Köyde kültür büyük ölçüde yaşatılmaktadır. Düğünler ulusal enstrümanlarla yapılır. 18 yaş üzeri herkes Adigece konuşmasını bilir. Nüfusunun büyük bölümü Mersin il merkezinde yaşamaktadır. Köyün yaz aylarındaki nüfusu 150 hane 600-700’e ulaşmaktadır. Kış aylarında ise köy nüfusu 150’lere düşmektedir. Köye ait bir dernek vardır. Derneğin ismi köyün adını taşımaktadır.
Ekonomi
Rakımının yüksek ve bölgenin dağlık olması nedeniyle köy, tarla tarımına uygun değildir. Bu yüzden nüfusun büyük bölümü yükseköğretim görerek büyükşehirlere gitmişlerdir. Birçok aile de Mersin il merkezine yerleşerek ticaret yapmaktadır.
Köyde kaliteli kiraz yetişmekte olup birçok aile ticari olarak kirazcılık yapmaktadır. Yüksek olması, gölet bulunması gibi etkenler küçük bahçe bitkilerinin yetişmesine olanak sağlamaktadır. Köyde yaşayanlar kendi ihtiyaçları kadar sebze yetiştirebilmektedir.
Sadiye’de yaşayan sülaleler ve soyadları
Abıde (Yıldız), Abrec (Özdemir – Diler – Özkan), Ağhmet (Güzey – Şimşek), Barkar (Avcı), Bıdenogoe (Arslan – Kaplan), Bırmamıt (Yıldırım), Çeref (Kıyıcı), Dığuz (Erol), Dumen (Duman – Kaplan), Dzeğaste (Aktaş), Ğuognokuoe (Özdoğan), Ğubjogoe (Şahin), Habıdız (Kaplan), Hağurıgoe (Havur), Janbot (Janbolat), Kankul (Kankul), Kızdeoğ (Bolat – Tunca), Li (Hazar), Mendu (Oğul – Özkan), Neğoey (Kalegeri – Biricik), Şerces (Engür), Şıd (Kayhan – Terkul – Yılmaz – Kozan – Kansav), Tevınıgoe (Arslan), Tsıpıne (Kızıldoğan)
