Basın ve ifade özgürlüğüne kısıtlar getiren, AKP ve MHP’nin oylarıyla kabul edilen 40 maddelik “Sansür Yasası”, muhalefetin ve kamuoyunun bütün tepkilerine rağmen 18 Ekim’de Resmi Gazete’de yayımlandı.
Yeni kanunun 29. maddesiyle, Türk Ceza Kanunu‘na “halkı yanıltıcı bilgi yayma suçu” eklenerek gazeteciler ve sosyal medya kullanıcılarının bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası almasının önü açıldı.
Hayatımızda neler değişecek?
Yasayla birlikte haber alma hakkı, ifade özgürlüğü ve iletişim alanında hayatımız kökten değişecek.
Facebook, Twitter ve Google başta olmak üzere sosyal medya platformları gelecek yıl nisan ayına kadar kanunun getirdiği tüm yükümlülüklere uymak zorundalar. Yükümlülüklere uymamaları halinde temel gelirleri olan reklamdan mahrum kalacak, hatta seçim dönemi ile eşzamanlı olarak erişimi fiili olarak olanaksız hale getirecek “bant daraltma” önlemleri ile karşı karşıya olabilecekler.
Enflasyon Araştırma Grubu uzmanları, enflasyon verilerini açıkladığı için hapis cezasıyla yargılanabilecek. Ankara kulislerinde konuşulanları yazan gazetecilere yargılanmanın önü açılacak. ‘Yanıltıcı bilgi’ olduğu öne sürülen haber veya sosyal medya paylaşımlarını beğenen kişiler ‘yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’dan hapisle cezalandırılabilecek. ‘Herkesin duymasını istemediğimiz’ için WhatsApp’tan yaptığımız görüşmelerin verileri bir üst yazıyla paylaşılacak.
Haber siteleri için de ‘tekzip’ süreci uygulamasına başlanacak. Bugüne kadar erişim engeli veya içerik çıkarma kararlarıyla karşı karşıya kalan siteler, artık tekzip yazılarını da değiştirmeden yayımlamak zorunda kalacak. Tekzip metinleri haber sitesinde ilk 24 saati ana sayfada olmak üzere bir hafta süreyle yayımlanacak.
Türk Ceza Kanunu’na ‘yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ diye yeni bir suç ekleyen yasa, bu suçu işleyenlere üç yıl hapis cezası öngörüyor. ‘Failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde’ ceza yarı oranında artırılacak. Planlanan idari tedbirler arasında medya kuruşlarına para cezası ve sosyal medya ağlarına bant daraltma yaptırımı da var.
Daha önce denenen ve başarılı olunamayan sosyal medya şirketlerini ‘hizaya getirme çabası’ bu kez sonuç verebilir ve hatta Twitter kapanabilir.
Teklifle birlikte göre sosyal ağ sağlayıcılarının, Bilgi Teknolojileri ve İletişim (BTK) başkanının ‘içerik çıkarma kararı’nı yerine getirmek zorunda kalacak. Bu talepler yerine gelmezse bant genişliği yüzde 90 daraltılacak. İnsan hakları hukuku uzmanı avukat Kerem Altıparmak’a göre Türkiye, seçimlere Twitter olmadan girebilir.
Dünya Basınından
Dünya basını, Türkiye’deki ‘sansür yasası’ haberini, gazetecilerin özgürlüğünün engellendiğini vurgulayarak verdi.
The Guardian
“Türkiye: Yeni dezenformasyon yasasıyla gazeteciler 3 yıl hapis yatabilir” başlığıyla yeni sansür yasası haberini okuyucularıyla paylaşırken sivil toplum örgütlerinin yasanın özellikle 2023 genel seçimleri öncesinde basını kontrol ve baskı altında tutmak için çıkarıldığını yazdı.
Bloomberg
Bloomberg, haberi “Yeni Türkiye dezenformasyon yayanları hapse atıyor” başlığıyla okuyucularına iletirken,“Yeni yasa muhalif gazetecileri bastırıyor” ifadelerini kullandı.
Financial Times
Uluslararası İngiliz ekonomi gazetesi Financial Times “Türkiye sansür yasasını seçimlerden önce geçirdi” başlığıyla verdi. Laura Pitel imzalı haberde “Yasa, Türkiye’nin, Erdoğan’ın neredeyse yirmi yıllık iktidarında karşılaştığı en zorlu kampanya olarak görülen, Haziran 2023’te yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerine hazırlanırken gelmesi dikkat çekti” yorumu yapıldı.
France 24
Fransız basınının önde gelen medya kuruluşlarından France 24 ise yeni yasayı, “Türkiye gazetecileri hapse atabilecek yeni dezenformasyon yasasını onayladı” haberiyle verirken özgür düşünceyle ilgili kaygıların arttığını kaydetti.
Deutsche Welle
Deutsche Welle (DW), “Türkiye ‘dezenformasyon’ için hapis cezası getiriyor” başlıklı haberinde, Avrupa Konseyi’nin tedbirin belirsiz bir dezenformasyon tanımı olduğunu ve bu belirsizlikle hapis cezası verilmesinin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine değinerek, yasanın Haziran 2023’te yapılacak seçimler göz önüne alındığında “ürpertici bir etkisi” olacağını ve gazeteciler için de oto sansüre sebep olacağını vurguladı.
abcNews
abcNews, “Türk parlamentosu dezenformasyonla mücadele için tartışmalı yasa tasarısını onayladı” başlıklı haberinde, Meclis’te muhalefetin yasayı protesto etmesine de değindi. AKP-MHP oylarıyla kabul edilen yasaya ilişkin Uluslararası Af Örgütü’nün “Türkiye’de çevrimiçi ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü için bir başka kara gün” açıklamasına yer verdi. Türkiye’de zaten yüz binlerce alan adı ve bağlantının engellendiğinin vurgulandığı haberde, “Hükümetin çoğu haber kuruluşunu kontrol altına alması sonucunda, Türkiye’de birçok kişi bağımsız haberler için YouTube ve Twitter gibi sosyal medya platformlarına yöneldi” ifadeleri kullanıldı.
Middle East Eye
Middle East Eye, “Türkiye, ‘yanlış bilgi’ ve ‘sahte haber’ için hapis cezası veren yeni yasayı onayladı” başlıklı haberinde, yasanın AKP’nin seçim öncesi anketlerde beklediği sonuçları görememesinin bir sonucu olduğuna değinerek, ülkede zaten tartışmalı olan ifade özgürlüğü ile ilgili endişelerin arttığını vurguladı.
“Cumhurbaşkanına hakaret suçuna” da değinilen haberde, AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın, cumhurbaşkanı olduğu son sekiz yıl içinde binlerce kişinin hakaret suçundan yargılanıp tutuklandığı ifadeleri de yer aldı.
Türkiye’nin dünya çapında en çok gazeteci hapseden ülkeler arasında yer aldığını belirterek, Sınır Tanımayan Gazeteciler’in (RSF) Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’ne göre Türkiye’nin 180 ülke içinde 149’uncu sırada yer aldığı ifade edilirken, Erdoğan’ın seçimler yaklaşırken dikkati ekonomik sorunlardan uzaklaştırmak için gazetecilere yönelik saldırıları hızlandıracağına dair endişelerin arttığı vurgulandı.
Reuters
Reuters’ın “Türkiye parlamentosu ‘dezenformasyon’ yayanları hapse atan medya yasasını kabul etti” başlıklı haberinde ise, ifade özgürlüğü konusunda derin endişelere rağmen kabul edildiği ifade edilen yasa için, “yanlış veya yanıltıcı bilgi”nin net bir tanımının olmadığı ifade edildi. Yasanın mahkemelerin suistimaline açık olduğu ve muhalefetin agresif bir şekilde çökertildiği belirtildi.
