30 Eylül 1994 Abhazya’nın Gürcistan işgalinden kurtarıldığı gündür. Savaş sona erdikten sonra 26 Kasım’da toplanan Halk Meclisi, Başkomutan Vladislav Ardzınba’yı Abhazya Cumhuriyeti’nin başkanlığına seçmiştir. Ardzınba, 6 Aralık 1994 tarihinde yemin ederek görevinin başına geçmiştir.
Halkın doğrudan katıldığı ilk başkanlık seçimi
Halkın doğrudan katıldığı ilk başkanlık seçimi ise 3 Ekim 1999 tarihinde yapılmıştır. Ulusal Yurtsever Hareket Apsnı, Komünist Partisi ve Türkiye diasporasının desteklediği tek aday olan Vladislav Ardzınba ve yardımcısı Valeri Arşba halkın %99 oyunu alarak seçilmiştir. Bu seçimde aynı zamanda halkın katıldığı referandum yoluyla yeni anayasa da kabul edilmiştir. Bu başkanlık seçiminde Ardzınba dışında iki adaylık başvurusu daha vardır: Eski Dışişleri Bakanı Leonid Lakerbaya ve Abhazya’nın Amerika temsilcisi durumundaki Yahya Kazan. İki adaylık başvurusu, Abhazya Merkez Seçim Kurulu tarafından, “adaylıkla ilgili şartlara uygunsuzluk” gerekçesiyle reddedilmiştir.
Seçim sonuçlarına itiraz
Abhazya’da halkın doğrudan katıldığı ikinci başkanlık seçimi 3 Ekim 2004 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu seçimde, anayasadaki “ikiden fazla üst üste aday olamama” kuralı nedeniyle, Vladislav Ardzınba aday olmamıştır. Seçimin ilk turunda, Birleşik Abhazya’nın desteklediği Sergey Bagapş ve yardımcısı Stanislav Lakoba oyların %51.31’ini almıştır. Abhazya Milli Birlik Forumu’nun (AMBF) desteklediği Raul Hacımba-Vitali Smır ikilisinin oyları %36.49’da kalmıştır. Ayrıca bu seçimde bağımsız adaylar Sergey Şamba-Vladimir Arşba ikilisi %7.10 oy almıştır.
2004 seçim sonuçlarına Raul Hacımba itiraz etmiş, bunun üzerine çeşitli olaylar yaşanmış, Sergey Bagapş yanlıları Cumhurbaşkanlığı binasını ele geçirmiş, bu ele geçirme sırasında yaşanan arbedede Abhazya’nın tanınmış tarihçisi Tamara Şakrıl yaşamını yitirmiştir. Bütün bu olaylardan sonra seçimin yenilenmesi konusunda Raul Hacımba ve Sergey Bagapş anlaşmış, tek listeyle, birlikte seçime girmişlerdir. 12 Ocak 2005’te yapılan seçimde, Birleşik Abhazya Partisi’nin desteklediği bu liste %92.60 oranında oy alarak seçimi kazanmıştır. Abhazya Halk Partisi’nin adayı olan Yakup Lakoba-Stella Guniya ikilisi ise oyların %4.74’ünü almıştır.
Bagapş cumhurbaşkanlığını kazanıyor
12 Aralık 2009’daki seçimde Birleşik Abhazya’nın desteğindeki Sergey Bagapş-Alexander Ankuab ikilisinin listesi oyların %63.03’ünü almış ve Bagapş devlet başkanı olmuştur. Başkanlık seçiminde AMBF’nin desteğindeki Raul Hacımba-Vasili Ayüzba ikilisinin oyları %15.79’da kalmıştır.
Bu seçime katılan diğer adayları da sayacak olursak; bağımsız aday Zaur Ardzınba %9.42, Abhazya Ekonomik Kalkınma Partisi’nin desteğindeki Beslan Butba %8.50, yine bağımsız aday Vitali Bganba oyların %1.34’ünü almıştır.
Sergey Bagapş’ın vefatı
29 Mayıs 2011’de Devlet Başkanı Sergey Bagapş’ın zamansız ölümü, erken başkanlık seçimini gündeme getirmiştir. 26 Ağustos 2011’de yapılan seçimde AYTAİİRA adayları Alexander Ankuab-Mihail Logua oyların %56.23’ünü alarak seçimi kazanmıştır. Devlet başkanlığı seçiminde Abhazya Ekonomik Kalkınma Partisi’nin adayları olan Sergey Şamba-Şamil Adzınba ikilisi oyların %21.53’ünü alırken, AMBF’nin adayı Raul Hacımba-Svetlana Cergeniya ikilisinin oyları %20.30’da kalmıştır.
Siyasi kriz ve Ankuab’ın istifası
2014 yılı siyasi krizin yeniden patlak verdiği bir dönem olmuştur. Muhalefetin baskısı, halkın iktidara yönelen tepkisi ve yoğunlaşan gösteriler karşısında, Devlet Başkanı Alexander Ankuab başkanlık sarayını terk etmiş, halk 27 Mayıs’ta başkanlık sarayını ele geçirmiş, Ankuab 1 Haziran 2014’te istifa etmiştir. Bunun üzerine seçiminin 24 Ağustos 2014 tarihinde yapılması kararlaştırılmıştır.
Türkiye’de de ilk kez sandık kurulan bu seçimde AMBF’nin desteğindeki Raul Hacımba-Vitali Gabniya ikilisi oyların %51.56’sını kazanmıştır. Seçime bağımsız katılan Aslan Bjaniya ve Astan Agrba oyların %36.56’sını alırken, bağımsız aday Mirab Kişmariya oyların %6.1’ini, yine bağımsız aday Leonid Dzapşba da oyların %3.46’sını almıştır.
İki turlu seçim, sonuçlara itiraz ve Hacımba’nın istifası
25 Ağustos 2019’daki cumhurbaşkanlığı seçimi, normal süresinde gerçekleştirilmiştir. Adaylardan herhangi biri ilk turda %50’yi aşamadığı için seçimin ikinci turu yapılmıştır. 8 Eylül 2019’daki ikinci turda, ilk turdaki oy oranı %26.33 olan Abhazya Milli Birlik Forumu adayı Raul Hacımba-Aslan Bartsıts ikilisi % 48.68 oy alarak seçilmiştir.
İlk turda %24.26 oy olan Amtsahara’nın adayları Aslan Kutsniya-Dimitri Dbar ikilisi ikinci turda % 47.46 oy almıştır. Aday sayısı bir hayli fazla olan bu seçimin ilk turu itibariyle; Oleg Arşba-Oleg Bartsıts oyların %23.29’unu, Astemur Tarba-Tamaz Ketsba %7.30’unu, Leonid Dzapşba-Viyanor Arşba %6.33’ünü, Şamil Adzınba-Rafael Ampar %4.59’unu, Almas Capua-Vadim Smır %2.25’ini, Artur Ankuab-Soslan Salakhaya %1.80’ini, Astamur Kakaliya-Astamur Ayba da oyların %1.08’ini almıştır.
İkinci turun ardından, adaylardan Alhas Kutsniya’dan seçime itiraz gelmiş, taraflar arasında centilmenlik anlaşması olmasına karşın, Merkez Seçim Kurulu’na seçimlerin iptal edilmesi yönünde dilekçe verilmiştir. Merkez Seçim Kurulu ve yargı üzerindeki baskıları, 9 Ocak’ta yoğunlaşan mitingler ve gösteriler izlemiş, tansiyonu düşürme adına Yüksek Mahkeme seçim sonuçlarını 10 Ocak’ta iptal etmiştir.
Ardından Kutsniya yanlıları başkanlık sarayını işgal etmiş, 12 Ocak’ta da Raul Hacımba istifa etmek zorunda kalmıştır. Bu istifa sonucu, zamanın meclis başkanı olan Valeri Bganba devlet başkanlığına vekâleten getirilmiş, cumhurbaşkanlığı seçiminin tarihi de 22 Mart 2020 olarak ilan edilmiştir.
Yeni başkan Bjaniya
Bu seçimde Amtsahara ve Birleşik Abhazya partilerinin adayları olan Aslan Bjaniya ve Badra Gunba ikilisinin oyları %58.92’dur. Apsnı Aruaa, Abhazya Milli Birlik Forumu, Apsnı ve Halk Partisi’nin desteklediği Adgur Ardzınba-Arda Aşuba’nın oyları ise %36.93’te kalmıştır. Bu seçimde, Akzara Partisi’nin adayları olan Leonid Zapşba-Viktor Ketsba ikilisi %2.32 oy almıştır.
Politik çalkantılar ve Bjaniya’nın istifası
2023 ve 2024 yılları politik çalkantılara sahne oldu. Öncelikle Pitsunda’daki Devlet Daçası’nı ve arazisini de içeren geniş bir arazinin Rusya Federasyonu’na bedelsiz olarak devri, toplumda büyük tepkiye yol açtı. Ardından ise “Apartman Yasası” olarak bilinen yasanın gündeme gelmesiyle politik gündem yeniden hareketlendi. Rusya Federasyonu ile Abhazya hükümetleri arasında bir yatırım anlaşması imzalandı. Yabancı sermaye grupları ve onlarla işbirliği yapan iktidara yakın sermaye gruplarının büyük imtiyazlara sahip olacağı bu metin, toplumda büyük tepkiye neden oldu. Parlamento’nun onayından geçirilmek istenen, Abhazya’nın kamu arazilerinin bir nevi peşkeş çekilmesi anlamına gelen bir anlaşma metniydi. Muhalefete göre bu tasarı Abhazya’nın zararına bir yatırım anlaşması olmasının yanı sıra Abhazya vatandaşları için de ekonomik yıkım ve yoksullaşma anlamına geliyordu. Ayrıca bu anlaşmayla Abhazya’nın demografik yapısı da tehlike altına girecekti. Çeşitli defalar Parlamento gündemine getirilip onaylatılmak istenen yasa tasarısı, büyük mitingler ve protestolar sonucu birkaç kez ertelendi. Bu arada muhalefet üzerinde polisiye baskılar ve itibarsızlaştırma operasyonları yoğunlaştı. “Apartman Yasası” 15 Kasım 2024’te Parlamento gündemine yeniden taşındı. Bunun üzerine, muhalefetin çağrısıyla halk Parlamento’nun çevresinde toplandı. Düzenlenen büyük mitingdeki temel talep, bu yasa tasarısının geri çekilmesiydi. Ancak iktidar geri adım atmadı, yasayı onaylatmak için kararlıydı. Halk da buna karşı tüm gün direndi ve Parlamento çevresindeki çelikten örülmüş duvarları yerle bir ederek, Parlamento ve Başkanlık Sarayı’nı işgal etti. Devlet Başkanı saraydan uzaklaştırıldı. Halk 4 gün 4 gece boyunca Başkanlık Sarayı’nı terk etmeyerek yönetimin istifasını istedi. Sonuçta 20 Kasım 2024 sabahı Devlet Başkanı Bjaniya istifasını verdi.
Şubat 2025 seçimi
Bjaniya’nın istifasının ardından toplanan Parlamento, Devlet Başkanı’nın istifasını kabul ederken, yeni başkanlık seçimleri için 15 Şubat 2025 tarihini belirledi. Şubat seçimi için Abhazya Merkez Seçim Kurulu tarafından onaylanan adaylar:
Adgur Ardzınba-Alkhas Djinjal
Adgur Hurhumal-Tengiz Kutelia
Badra Gunba-Beslan Bigvava
Oleg Bartsıts-Adgur Kakoba
Robert Arşba-Agrba Davut
Abhazya cumhurbaşkanlığı seçimi hakkında
*Abhazya cumhurbaşkanı 5 yıllığına seçilir.
*Aynı kişi, sadece iki dönem art arda Abhazya devlet başkanı olabilir.
*Adayların tescili, belgelerin sunulmasından itibaren 10 gün içerisinde, ancak seçimlerden en geç 30 gün önce yapılır.
*Adaylar Abhazca sınavına girerler. Dil komisyonu tanınmış dilbilimcilerden oluşur ve başkan adaylarının Abhazcayı akıcı konuşma yetenekleri test edilir ve mülakat yapılır. Komisyon onayıyla sınavı geçen adaylar, seçim kampanyalarını başlatabilirler.
*Abhazya Seçim Yasası’na göre ilk turda seçimlerin geçerli olması için seçmenlerin en az %50’sinin oy kullanması gerekir.
*Birinde turda devlet başkanı seçilebilmek için bir adayın, seçimde kullanılan geçerli oyların en az %50+1’ini alması gerekir.
*Seçimde hiçbir aday %50’yi geçemezse, 15 gün içerisinde seçimlerin ikinci turu yapılır.
*İkinci tur seçime, ilk turda en çok oy alan iki aday katılabilir.
*İkinci tur seçimlerin geçerli olabilmesi için toplam seçmen sayısının %25’i sandık başına gitmelidir.
*İkinci tur seçimlerin sonunda, en çok ve geçerli oya sahip olan aday Abhazya Cumhuriyeti’nin devlet başkanı seçilmiş olur.
Abhazya Merkez Seçim Kurulu verileriyle Şubat 2025 seçimleri
*Abhazya Cumhuriyeti cumhurbaşkanı seçimi 15 Şubat 2025’te yapılacak.
*Cumhurbaşkanlığı seçimlerine yaklaşık 136.000 seçmen katılıyor.
*Yasaya göre bir cumhurbaşkanı adayı, kendi seçmenlerini her sandık merkezine gözlemci olarak atama hakkına sahiptir.
*Oy kullanma işlemi 15 Şubat’ta saat 08.00 ile 20.00 arasında gerçekleştirilecek.
*Seçim sonuçları seçimden sonraki üç gün içinde sayılacak ve sonuçlar Merkez Seçim Kurulu tarafından açıklanacak.
Başkanlık yemini
“Gücümü-imkânlarımı, aklımı-bilgimi, yaşamımın tamamını, vatanımın ve halkımın hizmetine adayacağıma, halkımın bana verdiği yetkiyi ve elimdeki tüm gücü devletimizin anayasasının bugünü ve geleceğini muhafaza etmek için kullanacağıma yemin ederim.
Kutsal görevimi suiistimal edecek olursam, halkımın vebali üzerimde olsun.”
