Накъыгъэм и 1, махуэку
• Гъатхэмрэ Лэжьыгъэмрэ я махуэшхуэщ
• 1923 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэу, КъБР-м и Правительствэм и Унафэщӏу 1969 – 1984 гъэхэм щыта Къущхьэ Кӏыщыкъуэ.
• 1935 гъэм къалъхуащ КъБР-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Урыс Мухьэзир.
• 1937 гъэм къалъхуащ социологие щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩӀДАА-м и академик, Адыгэ Республикэм щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Афэщӏыж Тыркубий.
• 1938 гъэм къалъхуащ Адыгэ Республикэм щӏыхь зиӏэ и сурэтыщӏ, АР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Гъуэгунокъуэ Мухьэрбий.
• 1939 гъэм къалъхуащ хьэрычэтыщӏэ, техникэ щӏэныгъэхэм я доктор, Адыгэ Республикэм и Президенту щыта Щэумэн Хьэзрэт.
• 1942 гъэм къалъхуащ «Къэббалъкътурист» ОАО-м и генеральнэ директор, КъБР-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Къалэ Владимир.
• 1943 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущӏэ, политик, жылагъуэ лэжьакӏуэ Нэхущ Заурбий.
• 1954 гъэм къалъхуащ адыгэ усакӏуэ Жыкъуэ Гъумар.
• 1955 гъэм къалъхуащ адыгэ тхакӏуэ Емкъуж Мухьэмэд.
Накъыгъэм и 2, мэрем
• 1923 гъэм Гьоненрэ Маньясрэ я 14 Адыгэ къуажэм зэрыс щыпӏэхэр ирагъэбгынэри Анэдолэ къуэкӏыпӏэмкӏэ ягъэӏэпхъуащ.
• 1922 гъэм къалъхуащ филологие щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессору щыта, КъБР-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Урыс Хьэталий. (1922-2004)
• 1930 гъэм къалъхуащ «Ленин гъуэгу» (иджы – «Адыгэ псалъэ») газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Тӏажь Пётр.
• 1931 гъэм къалъхуащ КъБКъУ-м и ректору щыта, профессор, КъБР-мрэ АР-мрэ щӏэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ я лэжьакӏуэ Чэлимэт и къуэ Лъостэн Владимир.
• 1941 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущӏэ, экономикэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м и Къэзыбж палатэм и япэ унафэщӏу щыта, Къэбэрдей – Балъкъэр Республикэм и къэрал чэнджэщэгъу Къэрмокъуэ Хьэчим.
• 1953 гъэм къалъхуащ дирижёр цӏэрыӏуэ, УФ-м и цӏыхубэ артист Гергиев Валерий.
Накъыгъэм и 3, щэбэт
• Печатыр зыми и унафэ щӏэмытыным и дунейпсо махуэщ.
• Дыгъэм и дунейпсо махуэщ
• Мыпсэлъэным и дунейпсо махуэщ
Накъыгъэм и 4, Тхьэмахуэ
• Мафӏэсгъэункӏыфӏхэм я дунейпсо махуэщ.
• 1938 гъэм къалъхуащ абазэ тхакӏуэ, КъШР-м и цӏыхубэ усакӏуэ Чыкӏуэту (Кӏыкӏуэту) Микаэл.
• 1943 гъэм къалъхуащ УФ-м и цӏыхубэ художник, Урысейм и Къэрал саугъэтыр зыхуагъэфэща Шемякин (Къардэн) Михаил.
• 1956 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэ, экономикэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, РАЕН-м и и академик, УФ-м щӏыхь зиӏэ и экономист Щауэжь Хьэсэнбий.
Накъыгъэм и 5, блыщхьэ
• Ныкъуэдыкъуэхэм я хуитыныгъэхэм щӏэбэныным и дунейпсо махуэщ
• 1912 гъэм къалъхуащ адыгей усакӏуэ, зэдзэкӏакӏуэ Пэрэныкъуэ Мурат.
• 1920 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Мэсей Аслъэнджэрий.
• 1929 гъэм къалъхуащ КъБР-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ, «Ленин гъуэгу» («Адыгэ псалъэ») газетым жэуап зыхь и секретару илъэс куэдкӏэ щыта Апажэ Назир.
• 1930 гъэм къалъхуащ тхыдэ щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Къардэн Ӏэбубэ.
• 1937 гъэм къалъхуащ экономикэ щӏэныгъэхэм я доктор, РАЕН-м и академик, АР-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Апышэ Абрэдж.
• 1938 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цӏыхубэ дохутыр Бахъсэн Хьэмэдэ.
• 1939 гъэм къалъхуащ философие щӏэныгъэхэм я доктор, КъШКъУ-м и профессор Нэхущ Владимир.
• 1943 гъэм къалъхуащ усакӏуэ, ЩӀДАА-м и академик, УФ-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Тхьэзэплъ Хьэсэн.
• 1944 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и журналист Джырандокъуэ Верэ.
• 1948 гъэм къалъхуащ Адыгейм и цӏыхубэ сурэтыщӏ Пэтӏуащӏэ Феликс.
• 1948 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щӏэныгъэхэм я доктор, КъБР-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Лӏыс Мухьэмэд.
• 1952 гъэм къалъхуащ УФ-м щӏыхь зиӏэ и егъэджакӏуэ, КъБР-м егъэджэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Къалмыкъ Кларэ.
• 1953 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артисткэ Хьэмыку Жаннэ.
• 1967 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и актёр, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артист Мысост Вадим.
Накъыгъэм и 6, гъубж
• 1870 гъэм къалъхуащ Оттоман империем и маршал, пащтыхьыдзэм и унафэщӏу щыта Анчокъуэ Ахъмэт Азнаур.
• 1875 гъэм къалъхуащ адыгэ тхыдэдж, узэщӏакӏуэ Долэт-Джэрий Сулътӏан.
• 1936 гъэм къалъхуащ адыгэ философ, еджагъэшхуэ, тхакӏуэ, социологие щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, ЩӀДАА-м и академик Хьэгъур Айтэч.
• 1949 гъэм къалъхуащ абазэ тхакӏуэ, КъШР-м и цӏыхубэ усакӏуэ Мхъыцэ Чэрим.
Накъыгъэм и 7, бэрэжьей
• 1990 гъэм КъБР-м и Адыгэ Хасэ жылагъуэ зэгухьэныгъэр къызэрагъэпэщащ.
• 1936 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щӏэныгъэхэм я кандидат, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и агроном Чэгъэду Владимир.
• 1940 гъэм къалъхуащ Адыгейм щыщ мэкъумэш лэжьакӏуэ цӏэрыӏуэ, Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь Инэмыкъуэ Кӏунац.
• 1950 гъэм къалъхуащ филологие щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Балэ Иринэ.
• 1954 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и журналист, КъБР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Къудей Владимир.
• 1954 гъэм къалъхуащ «Адыгэ псалъэ» газетым жэуап зыхь и секретарым и къуэдзэ Дыщэкӏ Соня.
• 1957 гъэм къалъхуащ сурэтыщӏ Пщыхьэщӏэ Хьэсэнбий.
Накъыгъэм и 8, махуэку
• Фэеплъымрэ зэкӏужынымрэ я дунейпсо махуэщ.
• 1936 гъэм къалъхуащ медицинэ щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, ЩӀДАА-м и академик, КъБР-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Нэгъуей Беслъэн.
• 1943 гъэм къалъхуащ Къэрэшей-Шэрджэсым щыщ, Урысейм щӏыхь зиӏэ и дохутыр Хьэжмусэ Лидие.
• 1947 гъэм къалъхуащ Мексикэм и къалащхьэ Мехикэ 1968 гъэм щекӏуэкӏа ХӀХ Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм лъакъуэрыгъажэмкӏэ чемпион щыхъуа Шыхъуэ Борис.
• 1953 гъэм къалъхуащ химие щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, КъБР-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Къущхьэ Хьэсбий.
Накъыгъэм и 9, мэрем
• ТЕКӀУЭНЫГЪЭ ИНЫМ И МАХУЭЩ
• 1910 гъэм къалъхуащ режиссёр, КъБР-м гъуазджэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Мыд Хьэжмусэ.
• 1912 гъэм къалъхуащ адыгей тхакӏуэ, зэдзэкӏакӏуэ Куэстэнэ Дмитрий.
• 1918 гъэм къалъхуащ адыгей драматург, прозаик Щхьэплъокъуэ Хьисэ.
• 1924 гъэм къалъхуащ усакӏуэ, тхакӏуэ, композитор, СССР-м и Къэрал саугъэтыр зыхуагъэфэща, Хэку зауэшхуэм хахуэу хэта Окуджавэ Булат.
• 1927 гъэм къалъхуащ Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь Бакъ Нарзан.
• 1927 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэ, УФ-м щӏыхь зиӏэ и связист Ефэнды Батий.
• 1927 гъэм къалъхуащ Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь Тхьэкъуахъуэ Башир.
• 1931 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэ, Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь Пэнагуэ Азэмэтджэрий.
• 1933 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артист Сэкрэк Мухьэдин.
• 1943 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артист Атэлыкъ Къэралбий.
• 1951 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, УФ-ми КъБР-ми щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ я лэжьакӏуэ Блий Станислав.
• 1958 гъэм къалъхуащ шэрджэс бзэщӏэныгъэлӏ, ЩӀДАА-м и академик, КъШР-м егъэджэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Иуан Зэуал.
• 1967 гъэм къалъхуащ урысей актёр, режиссёр, продюсер Бондарчук Фёдор.
Накъыгъэм и 10, щэбэт
• 1916 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Къуэныкъуей Назир.
• 1929 гъэм къалъхуащ Усакӏуэ, КъБР-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Хьэӏупщы Лолэ.
• 1930 гъэм къалъхуащ педагогикэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, АПСН-мрэ ЩӀДАА-мрэ я академик, УФ-м щӏыхь зиӏэ и егъэджакӏуэ, Адыгэ Республикэм щӏэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Бузар Ким.
• 1937 гъэм адыгэ литературовед, критик, филологие щӏэныгъэхэм я доктор, ЩӀДАА-м и академик, АР-м щӏэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Мамий Руслан.
• 1937 гъэм къалъхуащ адыгэ усакӏуэ Хьэцӏыкӏу Хьэсэн.
• 1938 гъэм къалъхуащ жылагъуэ лэжьакӏуэ, Бахъсэн щӏыналъэм и Адыгэ Хасэм и тхьэмадэу щыта Шапсыгъ Хьэсэн.
• 1944 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэ, экономикэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор Щоджэн Мухьэмэд.
• 1945 гъэм къалъхуащ философие щӏэныгъэхэм я доктор, Адыгей къэрал университетым и профессор Понэж Увжыкъуэ.
• 1948 гъэм къалъхуащ усакӏуэ Къуныжь Хьэӏишэт.
• 1954 гъэм Лондон дунэйм щэхыжьащ Генерал Исмаил Беркок.
• 1954 гъэм дунэйм ехыжьащ тхакӏуэ Сэин Тимэ.
• 1967 гъэм къалъхуащ медицинэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, Ингуш Республикэм щӏыхь зиӏэ и дохутыр Аслъэн Ахьмэд.
Накъыгъэм и 11, Тхьэмахуэ
• 1810 гъэм къалъхуащ урыс сурэтыщӏ, Петербург художествэхэмкӏэ и академием и вице-президенту щыта, Кавказым мызэ-мытӏэу щыӏа икӏи ди щӏыналъэм, ди цӏыхухэм ятеухуа сурэтхэр зыщӏа Гагарин Григорий.
• 1917 гъэм Кавказ Ищхъэрэм щыпсэу бгырыс лъэпкъхэм я Зэгухьэныгъэм и Курыт Гъэзэщӏакӏуэ Комитетыр хэхыныгъэ.
• 1931 гъэм къалъхуащ философие щӏэныгъэхэм я доктор, профессор Афэщӏыж Марат.
• 1969 гъэм къалъхуащ КъБР-м и Правительствэм и Унафэщӏ, республикэм щӏыхь зиӏэ и экономист Мусуков Алий.
Накъыгъэм и 12, блыщхьэ
• Медсестрам и дунейпсо махуэщ
• 1916 гъэм къалъхуащ мэкъумэш ӏэнатӏэм и унафэщӏ, Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь Аргун Ӏэбубэчыр (Пӏатӏэ).
• 1917 гъэм къалъхуащ Абхъазым и цӏыхубэ усакӏуэ, Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь Шинкубэ Бэгърат.
• 1920 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артист Хьэщыкъуей Билал.
• 1935 гъэм къалъхуащ публицист, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и журналист Уэрыш Нурхьэлий.
• 1936 гъэм къалъхуащ шэрджэс еджагъэшхуэ, ӏуэрыӏуатэдж, КъШР-м щӏыхь зиӏэ и журналист Брат Хьэсин.
• 1984 гъэм къалъхуащ «Адыгэ псалъэ» газетым и сурэттех Къарей Элинэ.
Накъыгъэм и 13, гъубж
• 1829 гъэм Пушкин Александр Москва кърагъэкӏри, Кавказым щызауэ дзэм хагъэхьащ.
• 1913 гъэм Дзэлыкъуэ мэкъумэшыщӏэхэм зыкъыщаӏэтащ.
• 1913 гъэм къалъхуащ тхакӏуэ, КъБР-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Гъубж Мухьэдин.
• 1924 гъэм къалъхуащ Урысейм и Лӏыхъужь Къардэн Уэхьид.
• 1939 гъэм къалъхуащ УФ-м пщӏэ зиӏэ и ухуакӏуэ, УФ-м пщӏэ зиӏэ и гъуэгуухуэ, «Мостстрой» ОО-м и генеральнэ директору лэжьа Джэрыджэ Къанщобий.
• 1965 гъэм къалъхуащ КъБР-м, Ингушым щӏыхь зиӏэ я артист Зеущэ Ӏэуес.
• 1969 гъэм къалъхуащ усакӏуэ, драматург, УФ-м и драматургхэм я зэпеуэм и лауреат, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и журналист, «Горянка» газетым и редактор нэхъыщхьэ Къаныкъуэ Заринэ.
Накъыгъэм и 14, бэрэжьей
• Къуалэбзухэм я дунейпсо махуэщ
• Астрономием и дунейпсо махуэщ
• Гъэпцӏагъэ хамылъхьэу сату щӏыным и дунейпсо махуэщ
• 1937 гъэм къалъхуащ экономикэ щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, профессор, УФ-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ, КъБР-м и Жылагъуэ палатэм и тхьэмадэу щыта Тау Пщыкъан.
• 1945 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущӏэ, тхыдэ щӏэныгъэхэм я доктор, Абхъаз Республикэм и япэ президенту щыта Ардзинбэ Владислав.
• 1950 гъэм къалъхуащ композитор, макъамэдж Блай Тамарэ.
Накъыгъэм и 15, махуэку
• Унагъуэхэм я дунейпсо махуэщ
• Климатым и дунейпсо махуэщ
• Осетие Ищхъэрэ – Алание Республикэм щагъэлъапӏэ осетиныбзэмрэ литературэмрэ я махуэр
• 1903 гъэм къалъхуащ шэрджэс тхакӏуэ Темыр Сэлихь.
• 1914 гъэм къалъхуащ режиссёр, УФ-м гъуазджэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ, Адыгэ Республикэм и цӏыхубэ артист Ӏэхъуэджакӏуэ Мэжид.
• 1919 гъэм къалъхуащ драматург, КъБР-м гъуазджэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Акъсырэ Залымхъан.
• 1921 гъэм къалъхуащ тхакӏуэ, драматург, КъБР-м гъуазджэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Дудар Хьэутий.
• 1933 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цӏыхубэ артист, режиссёр Шэрыӏужь Анатолий.
• 1935 гъэм къалъхуащ тхакӏуэ, журналист, «Адыгэ псалъэ» газетым и къудамэм и унафэщӏу илъэс куэдкӏэ лэжьа Къамбий Зуфар.
• 1942 гъэм къалъхуащ техникэ щӏэныгъэхэм я доктор, РАЕН-ми ЩӀДАА-ми я академик, РАН-м и Къэбэрдей-Балъкъэр центрым и тхьэмадэ Иуан Пётр.
• 1947 гъэм къалъхуащ УФ-ми, Кубанми, КъБР-ми щӏыхь зиӏэ я артист, Адыгэ Республикэм и Къэрал саугъэтыр зыхуагъэфэща, Зэныбжьэгъугъэм и орденыр зрата Зыхьэ Заурбий.
• 1962 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Дыщэкӏ Артур.
Накъыгъэм и 16, мэрем
• Биографхэм я махуэщ
• 1808 гъэм къалъхуащ адыгэ тхыдэдж, этнограф, тхакӏуэ Хъан-Джэрий Сулътӏан.
• 1917 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артисткэ Щхьэгъэпсо Таужан.
• 1957 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэ, экономикэ щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, РАЕН-м и академик, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и экономист Къалэ Замир.
• 1961 гъэм къалъхуащ уэчыл, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и юрист Бэрокъуэ Хьэсэн-Алий.
Накъыгъэм и 17, щэбэт
• Гу узыфэхэм ебэныным и дунейпсо махуэщ
• 1848 гъэм къалъхуащ Адыгейм щыщ тхыдэдж, узэщӏакӏуэ Хьэджымыкъуэ Темтэч.
• 1917 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и утыкур илъэс куэдкӏэ зыгъэбжьыфӏа, Урысей Федерацэм и цӏыхубэ артисткэ Дыщэкӏ Кӏунэ.
Накъыгъэм и 18, Тхьэмахуэ
• Мамыру зэдекӏуэкӏыным и дунейпсо махуэщ
• Нэхум и дунейпсо махуэщ.
• 1841 гъэм къалъхуащ адыгэ узэщӏакӏуэ, щӏэныгъэлӏ Хьэтӏохъущокъуэ Къазий.
Накъыгъэм и 19, блыщхьэ
• Тыркум щагъэлъапӏэ щӏалэгъуалэмрэ спортымрэ я махуэр.
• 1991 гъэм Налшык къыщызэӏуахащ Къэбэрдей лъэпкъым и япэ Конгрессыр. Абы и япэ президенту хахащ Къалмыкъ Юрий Хьэмзэт и къуэр.
• 1881 гъэм къалъхуащ Тырку Республикэм и япэ президенту щыта Ататюрк Кемаль.
• 1952 гъэм къалъхуащ КъБКъУ-р къэзыуха, Хьэрып къэралхэм я лигэм и секретарь нэхъыщхьэм и чэнджэщэгъу, Иорданием щэнхабзэмкӏэ и министру щыта Нэгуэр Нанси.
• 1958 гъэм къалъхуащ адыгэ бзэщӏэныгъэлӏ, профессор, ЩӀДАА-м и член-корреспондент, КъШР-м щӏэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Иуан Зэуал.
• 1966 гъэм къалъхуащ «Спартак-Налшык» топджэгу гупым и тренер нэхъыщхьэу щыта, КъБР-м физкультурэмрэ спортымкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Биджий Хьэсэнбий.
Накъыгъэм и 20, гъубж
• Метрологием и дунейпсо махуэщ.
• Бжьэхэм я дунейпсо махуэщ.
• 1570 гъэм Антверпен (Бельгие) дунейм щыяпэу щытрадзащ географие атлас.
• 1875 гъэм Париж къыщащтащ метр, литр, килограмм пщалъэхэр.
• 1927 гъэм къалъхуащ тхыдэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Гугу Рашад.
• 1935 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессору щыта, КъБР-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Жьэкӏэмыхъу Мусэбий.
• 1938 гъэм къалъхуащ усакӏуэ, тхакӏуэ, КъБР-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Хьэх Сэфарбий.
• 1948 гъэм къалъхуащ Адыгэ Республикэм и санитар дохутыр нэхъыщхьэ, медицинэ щӏэныгъэхэм я доктор, АКъУ-м и профессор, ЩӀДАА-м и академик Акӏырэ Аслъэн.
• 1955 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей-Балъкъэр радиом и адыгэбзэ редакцэм и редактор нэхъыщхьэ, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и журналист Тэтрокъуэ Астемыр.
• 1974 гъэм къалъхуащ «Черкес хэку» газетым жэуап зыхь и секретарь, КъШР-м щӏыхь зиӏэ и журналист Абидокъуэ Лусанэ.
Накъыгъэм и 21, бэрэжьей
• Урыс – Кавказ зауэм хэкӏуэда адыгэхэм я фэеплъ махуэщ. 1864 гъэм увыӏащ илъэсищэкӏэ екӏуэкӏа зауэр. Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и Совет Нэхъыщхьэм 1992 гъэм мазаем и 7-м къищта унафэмкӏэ щыгъуэ махуэр ягъэуващ. 2004 гъэм Налшык къыщызэӏуахащ Кавказ зауэм хэкӏуэда адыгэхэм я фэеплъ.
• Хьэршым и дунейпсо махуэщ
• Зызэхэщӏыкӏынымрэ зыужьыныгъэмрэ яхуэгъэпса щэнхабзэ зэмылӏэужьыгъуагъэм и дунейпсо махуэщ
• 2004 гъэм Налшык къыщызэӏуахащ Кавказ зауэм хэкӏуэда адыгэхэм я фэеплъ.
Накъыгъэм и 22, махуэку
• Биологие зэмылӏэужьыгъуагъэм и дунейпсо махуэщ
• 1917 гъэм къалъхуащ Тыркум щыщ спортсмен, Европэм бэнэкӏэ хуитымкӏэ и чемпион, 1948 гъэм екӏуэкӏа Олимп Джэгухэм дыжьын медаль къыщызыхьа Джандемыр (Гугъэв) Адыл.
• 1946 гъэм къалъхуащ Германием щыпсэу адыгэхэм ящыщ, филологием и доктор, ЩӀДАА-м и академик Озбек (Едыдж) Батырай.
• 1946 гъэм Ичкерия Шэшэн Республикэм и консул щӀыхь зиӀэ Онлю Медет яукӀащ.
Накъыгъэм и 23, мэрем
• Шылъэгум и дунейпсо махуэщ.
• 1944 гъэм сурэтыщӏ, политик Дагъ Шевкет дунейм ехыжащ. (1876 – 1944)
• 1955 гъэм къалъхуащ адыгэ хьэрычэтыщӏэ цӏэрыӏуэ, «Шиферник» ОАО-м (Краснодар) и генеральнэ директор Сагуэ Хьид.
• 1959 гъэм къалъхуащ урысей актрисэ, теленэтынхэр езыгъэкӏуэкӏ, УФ-м щӏыхь зиӏэ и артисткэ Гузеевэ Ларисэ.
Накъыгъэм и 24, щэбэт
• 1918 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Иуан Хьэсэн.
• 1926 гъэм къалъхуащ Тыркум щыпсэу адыгэхэм ящыщ спортсмен, 1948 гъэм екӏуэкӏа Олимп Джэгухэм бэнэкӏэ хуитымкӏэ чемпион щыхъуа Бильге Газанфер.
• 1940 гъэм къалъхуащ шэрджэс усакӏуэ, тхакӏуэ Анзор Мухьэмэд.
Накъыгъэм и 25, Тхьэмахуэ
• Яфӏэкӏуэда сабийхэм я дунейпсо махуэщ
• Нэгъуэщӏхэм я унафэм щӏэт щӏыналъэхэм щыпсэу лъэпкъхэм я зэкъуэтыныгъэм и махуэщ
• 1908 гъэм къалъхуащ адыгэхэм я тхыдэр зыджа осетин щӏэныгъэлӏ, тхыдэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор Гарданов Батрэз.
• 1922 гъэм къалъхуащ юстицэмкӏэ къэрал чэнджэщэгъу, жылагъуэ лэжьакӏуэ Ансокъуэ Мухьэрбий.
• 1923 гъэм къалъхуащ Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь, КъБАССР-м щӏыхь зиӏэ и егъэджакӏуэ Къамбий Мухьэб.
• 1932 гъэм къалъхуащ Къэрэшей-Шэрджэсым и цӏыхубэ усакӏуэ Тут Михаил.
• 1940 гъэм къалъхуащ тхакӏуэ, журналист, КъБР-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Тхьэмокъуэ Барэсбий.
• 1943 гъэм къалъхуащ тхакӏуэ, журналист, режиссер, сценарист, продюсер, актер цӏэрыӏуэ Гъуэгулӏ Четин Онер.
• 1950 гъэм къалъхуащ парт, къэрал лэжьакӏуэ, республикэм и Парламентым и Унафэщӏым и къуэдзэу щыта, КъБР-м и Къэрал чэнджэщэгъу, УФ-м щӏыхь зиӏэ и ухуакӏуэ Бозий Натбий.
• 1952 гъэм къалъхуащ техникэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, Урысейм транспортымкӏэ и академием и действительнэ член Зекӏуэрей Аслъэн.
Накъыгъэм и 26, блыщхьэ
• Химикым и дунейпсо махуэщ.
• 1928 гъэм къалъхуащ филологие щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Щэрдан Ӏэбу.
• 1969 гъэм къалъхуащ урысей уэрэджыӏакӏуэ, УФ-м щӏыхь зиӏэ и артисткэ Варум Анжеликэ (и цӏэ дыдэр Мариещ).
Накъыгъэм и 27, гъубж
• Щыгъупщэх узыфэм пэщӏэтыным и дунейпсо махуэщ
• 1951 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэ, экономикэ щӏэныгъэхэм я доктор, ЩӀДАА-м и академик, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий.
Накъыгъэм и 28, бэрэжьей
• 1928 гъэм Мейкъуапэ къыщызэӏуахащ Адыгейм и тхылъ тедзапӏэр.
• 1930 гъэм къалъхуащ киноактёр, КъБР-м и цӏыхубэ артист, КъБР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Молей Барэсбий.
• 1930 гъэм къалъхуащ АР-м, КъБР-м, КъШР-м я цӏыхубэ тхакӏуэ, СССР-ми УФ-ми я къэрал саугъэтхэм, Шолоховым и цӏэр зезыхьэ, ДАХ-м я саугъэтхэм я лауреат, Адыгэ Республикэм и гимныр зытха, Урысейм Лэжьыгъэмкӏэ и Лӏыхъужь Мэшбащӏэ Исхьэкъ.
• 1945 гъэм британ дзэ администрацэм Кавказ Ищхъэрэм щыщ эмигрантхэр, Европэм щыӀэ хьэжрейхэр залымыгъэкӀэ Совет Союзым и дзэ унафэщӀхэм яритыжынрищ, ахэр СССР-м ягъэзэжын папщӀэ, абы репрессиехэр къыщыпэплъэу.
• 1950 гъэм къалъхуащ КъБР-м щыщ жылагъуэ лэжьакӏуэ, хьэрычэтыщӏэ, меценат Джэрыджэ Хьэсэн.
Накъыгъэм и 29, махуэку
• ООН-м и мамырщӏэкъу къарухэм я дунейпсо махуэщ
• Осетие Ипщэ Республикэм къэрал щхьэхуэу зыкъыщилъытэжа махуэщ (2008 гъэм)
• 1453 гъэм Византие империем и къалащхьэ Константинополь тыркухэм яубыдащ. Ар иджырей Истамбыл къалэрщ.
• 1929 гъэм къалъхуащ литературэдж, критик цӏэрыӏуэ, филологие щӏэныгъэхэм я доктор, КъШКъУ-м и профессор, ЩӀДАА-м и вице-президент, Къэрэшей-Шэрджэсым и Тхакӏуэхэм я зэгухьэныгъэм и унафэщӏ Бэчыжь Лейла.
• 1964 гъэм къалъхуащ шэрджэс усакӏуэ, филологие щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, хэхэс адыгэхэм я литературэр джыным хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщӏа Абдокъуэ Маринэ.
Накъыгъэм и 30, мэрем
• 1952 гъэм къалъхуащ пшынауэ ӏэзэ, КъБР-м и цӏыхубэ артист Сэхъу Хьэсэн.
• 1970 гъэм къалъхуащ телережиссёр, искусствоведением и кандидат, УФ-м и Артиадэм и лауреат Сэралъп Самарэ.
Накъыгъэм и 31, щэбэт
• Цӏыхухэр зэхуэмыгъэдэным пэщӏэтыным и дунейпсо махуэщ
• Лъакъуэрыгъажэкӏэ къызэдэжэн спорт лӏэужьыгъуэм и дунейпсо махуэщ.
• 1929 гъэм къалъхуащ совет дзэ къулыкъущӏэ, контр-адмирал Тхьэгъапсэ Мэжид.
• 1948 гъэм къалъхуащ философие щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор, КъБР-м щӏэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Шэвлокъуэ Вячеслав.
• 1950 гъэм къалъхуащ къэрал, жылагъуэ лэжьакӏуэ, экономикэ щӏэныгъэхэм я доктор, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и экономист, КъБР-м и Парламентым, Жылагъуэ палатэм я Унафэщӏу щыта Чеченов Ануар.
• 1960 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэ, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и дохутыр Къарэнашэ ӏэминат.
• 1970 гъэм къалъхуащ Шэрджэс Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Аслъэн Алий.
Тхыдэм мы мазэм
