Sudan 2023 yılının nisan ayında kanlı bir iç savaşa sürüklendi. Çatışan taraflar Sudan Silahlı Kuvvetleri ve Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) idi. Ülkenin batısındaki Darfur bölgesinde HDK’nın Arap olmayan etnik topluluklara soykırım uyguladığına ilişkin iddialar var.
Çatışmalarda bugüne kadar 150 bin kişi hayatını kaybetti, 12 milyon kişi de yerinden oldu. Birleşmiş Milletler örgütüne göre Sudan’da dünyanın en büyük insani krizi yaşanıyor.
***
Eski Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir 1989 yılında darbeyle iktidarı ele geçirdi. El-Beşir 30 yıl başta kaldıktan sonra 2019 yılında yine bir darbeyle iktidardan uzaklaştırıldı.
Darbenin ardından halk, demokrasiye geçiş için gösteriler yapmaya devam etti.
Bunun üzerine asker-sivil koalisyon hükümeti oluşturuldu. Ama 2021 yılının ekim ayında bu koalisyon hükümeti de yine bir darbe ile devrildi.
Askeri darbeciler, bugün devam etmekte olan iç savaşın aktörleriydi:
- Silahlı kuvvetler komutanı ve ülkenin fiili devlet başkanı General Abdülfettah el-Burhan,
- El-Burhan’ın yardımcısı ve HDK lideri General Muhammed Hamdan Dagalo.
Ne var ki, iki asker, ülkenin ne yönde ilerleyeceği ve sivil yönetime nasıl geçeceği konularında anlaşamadılar.
100 bin kişilik HDK’nın orduya katılması meselesinin de bir ihtilaf konusu olduğu biliniyor.
İki general de konumlarını kaybetmekten çekiniyor, servet ve iktidarlarını korumak istiyorlardı.
İki taraf arasında silahlı çatışmalar 15 Nisan 2023’te başladı. Daha öncesinde HDK ülke çapında konuşlanmış, ordu bundan rahatsız olmuştu. Günler süren gerginliğin ardından silahlar patladı.
İlk kurşunu kimin attığı bilinmiyor ama çatışmalar hızla tırmandı.
HDK başkent Hartum’un büyük kısmını ele geçirdi. Fakat yaklaşık iki yıl sonra, Mart 2025’te ordu kenti geri aldı.
***
HDK 2013 yılında kuruldu. Kökleri Darfur isyanını kan dökerek bastıran Janjawid milislerine dayanıyor. HDK, bölgenin gayri-Arap nüfusuna karşı soykırım ve etnik temizlik uygulamakla suçlanmıştı.
Daha sonra HDK’nın Libya ve Yemen’de savaştığı biliniyor.
HDK Sudan’ın altın madenlerinin bir kısmını denetimi altında tutuyor ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) metal kaçırdığı iddia ediliyor.
Sudan ordusu BAE’yi HDK’yı desteklemekle ve Sudan’a drone saldırıları düzenlemekle suçluyor.
Ordu ayrıca Libyalı savaş beyi General Halife Hafter’i de HDK’ya yardım etmekle itham ediyor. Orduya göre Hafter, HDK’yı güçlendirmek için Sudan’a kaçak silah ve savaşçı sokuyor.
2025 yılının haziran başında HDK önemli bir zafer kazandı. Sudan’ın Mısır ve Libya ile sınır bölgelerini ele geçirdi.
Toprak kazanımları bununla sınırlı kalmadı. HDK ekim sonunda El-Faşir’i ele geçirdi. Buna göre HDK Darfur bölgesinin tamamına yakınını ve komşu Kordofan’ın büyük kısmını elinde tutuyor.
HDK kısa süre önce rakip bir hükümet kurdu. Bu gelişme ışığında, Sudan’ın ikinci defa bir bölünme yaşaması sürpriz sayılmamalı.
Bilindiği gibi Güney Sudan 2011 yılında Sudan’dan ayrılmış, ülkenin petrol sahalarının büyük bölümü Güney Sudan’da kalmıştı.
***
Sudan Silahlı Kuvvetleri ülkenin kuzey ve doğusunun büyük bölümünü kontrol ediyor. Ordunun esas destekçisinin Mısır olduğu söyleniyor. Mısır ve Sudan ortak çıkarlara sahipler. İki ülke sınır komşusu ve Nil Nehri’nin sularını paylaşıyorlar.
Sudan ordusu komutanı General Burhan, karargâhını Kızıldeniz kıyısındaki Port Sudan kentinde kurdu. Burhan’ın BM tarafından tanınmış olan hükümeti de bu şehirde bulunuyor.
Ne var ki Port Sudan kenti güvenli değil. HDK mart ayında buraya ağır bir drone saldırısı yaptı.
2 Kasım 2025
