1864 yılında birinci ve 93 Harbi olarak bilinen Osmanlı-Rus savaşı (1877-78) sonrasında ikinci zorunlu göç dalgası sonucunda Kafkasya’dan kimi kaynaklara göre iki milyonun üzerinde Çerkes göçmen Osmanlı topraklarına geldi. İlk yerleşim dönemlerinde yaşanan yoğun nüfus kaybı ve ailelerin parçalanmasıyla sonuçlanan ilk yerleşim sancıları yerini yavaş yavaş Osmanlı topraklarına alışmak, onun kanun ve hükümleriyle yaşamak, yeni yaşama adapte olmak sorunlarına bıraktı.
Bu dönemlerde bir Çerkes ailesinin karşısına çıkan ilk sorun eğitimdi. Geleneksel eğitimin dışında yazılı bir eğitimin olmaması en büyük eksiklikti. Bu ilk dönemde Osmanlıca okuma yazmayı hemen hemen hiç kimse bilmiyordu. İlk olarak sistemle anlaşabilmek için çocuklar okullara gönderilmeye başlandı. Osmanlı hükümeti, göç sırasında ailesini kaybeden çocukları himayesine almış, onları yurtlarda barındırarak eğitimlerini sağlamıştı. Bu çocuklardan bir çoğu daha sonra devlet kademesinin önemli basamaklarında etkili kişiler olacaktı.
19.yüzyılın son çeyreğinde, göç sonrasındaki ilk kuşak aldığı eğitim sonucunda meyvelerini vermeye başladı. Askerlik yaygın bir meslekti, daha yeni yaşamaya başladığı topraklar için savaş alanlarında binlerce Çerkes can vermeye başladı. Osmanlı-Rus Savaşı (1877-78), Balkan Savaşı (1913), Çanakkale Savaşı (1915), I. Dünya Savaşı (1914-18) ve Kurtuluş Savaşı (1919-1922) cephelerinde bir çok Çerkes göçmen öldü. Başlarında işte bu ilk kuşağın meyveleri olan Çerkes komutanlar vardı çoğunlukla. Son Kurtuluş Savaşı komutanları ve zaferin kazanılmasına katkısı olan Erzurum ve Sivas Kongresi delegeleri ve askeri erkan incelendiğinde bu durum çok belirgin olarak görülür.
Çerkeslerin yeni topraklarda oluşunun üzerinden henüz elli yıl bile geçmemişken Osmanlının son dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarında eser vermeye başlayan ve döneminin kültür ve sanat hayatını derinden etkileyen Çerkes yazarlar ve ressamlar yetişti.
Gazetemizin bu sütununda, söz konusu sanat adamlarını tanıtmaya çalışacak ve onların eserlerinden örnekler yayınlayacağız.
Sayı: 2006 05
