Evde öğren toplumda uygula 2. Bölüm

0
523

At binip yola çıkmadan önce bu konuyla ilgili Adige Xabzeleri’nin (örf) öğrenilmesi gerekmektedir. Ata binerken, at üstünde giderken, bir kadınla karşılaşıldığında, bir büyüğe veya atlı bir gruba rastlandığında ve misafirhanelerde uygulanacak usuller vardır.

 

Ata binenin yanında onun ata binmesine yardımcı olacak kimse yok ise; binici atın sol tarafında iken, mahmuzlar elinde olduğu halde, eğerin ön panelinden sol eliyle tutup sol ayağını üzengiye geçirir. Sağ eliyle eğerin arka panelini tutarak kendini kaldırır. Sağ ayağını atın üstünden diğer tarafa atarak eğerin içine yumuşak bir şekilde biner. Hemen sağ ayağını üzengiye geçirir, kendini biraz yukarı kaldırarak eğerin tam ortasını bulacak şekilde pozisyon alır. Sağ eliyle kamçıyı, sol eliyle de mahmuzları tutar.

Binmesine yardımcı olacak biri varsa bu kişi yönünü ata dönerek sağ tarafına durur. Sağ eliyle mahmuzu atın çenesinin altından kavrar. Eğere çarpmamak ve atı yerinden kımıldatmamak için sol eliyle üzenginin hemen üstünden üzengi derisini tutarak tüm gücüyle aşağıya doğru çeker. Böylelikle adam rahat bir şekilde ata biner. Bir kişiyi ata bindirmek ona verilen değerin göstergesidir.

Ata binme esnasında üzengiye ayak tabanını değil de ayakucunu koymak gerekir. Ayaklar hafif bükümlü, vücut dik, göğüs dışarıda, gerilmeden ve bükülmeden, sağına – soluna bakmadan, sol elinde mahmuz hafif gevşek, sağ elinde bulunan kamçı ikiye katlanmış ve kamçı sapı ve yaprağı parmak ucuyla kavramış, baş dik bir şekilde yol takip edilir. Atın üstünde özgürce oturulur.

Yaşlı veya kadın yanında kamçıyla ata vurulmaz. Uygun değildir.

Köy sokaklarında kadına rastlandığında ona yetişmeden attan inilir. Sol elle mahmuz tutulur ve kadın sağ tarafta kalacak şekilde geçilir. Bir müddet yaya olarak yol aldıktan sonra atın kafası kadının bulunduğu yöne doğru yöneltilerek tekrar ata binilir, dönüp yola devam edilir.

Atlı ile yaya karşılaşırlar ya da atlı bir yayanın arkasından ona yetişirse kişinin yaşına bakmadan önce selam vermesi gereken kişi atlı olandır.

Yolculuk sırasında önde giden bir atlıya yetişilirse, onun sol tarafından yaklaşılarak “iyi yolculuklar” (qhogujapcsi) diyerek selam verilir. Ancak karşılaşılan kişi yaşlı birisi ise “sağolasın’’ (upseuapcsi), “yolun açık olsun” (uiyape tham fvi qirykvue) der, karşılaştığı kişi “selam aleyküm” derse “aleykümselam” diyerek selamını alır. Öndeki kişiye biri yetişerek sol tarafına durup “iyi yolculuklar” (qhuegujapcsi) dedikten sonra, onun daha yaşlı olduğunu anlarsa, genç olan “beraber gidelim” (dizedyjeapcsi) demeden “yaşın şanslı ola” (jicshamaxue uixhu) derse daha uygun olur. “Selam aleyküm” ün cevabı “aleykümselam” dır. Selamlaşma faslı sona erdikten sonra genç olan çabucak sol tarafta yerini almalıdır.

Bir kişi yolda giderken geldiği yöne doğru giden tanımadığı bir grup atlıyla karşılaşır bir köyü ya da bir yolu sorarlarsa “ora şu tarafta” (ar mobikvecs) demeden “buyurun ben götüreyim” (finakvue se finezqhesinqe) der ve gidecekleri yere (ev sahibine ya da misafirhanesine) yetişene kadar onlara eşlik eder. Bu kişiler eğer rastladıkları kişinin kendilerine eşlik etmesini istemiyorlarsa kendilerini tanıtırlar.

 

Sayı : 2008 07