Kuzey Kafkasya sülale adları ve damgaları-II

Geçen bölümde Klan konusuna bir giriş yapmıştık. Klan Türkçede “Aşiret” olarak adlandırılmaktadır. Türkçe açıklaması ise kabaca aşağıdaki gibidir:

Oysa klan tamamen ortak bir ataya yakın veya uzak bir geçmişte bağlı olan aileler birliğidir. Bu yönüyle aşiret yapısından tamamen farklıdır.

Çeçen ve Inguşlar Kafkasya’da klan yapısını en iyi korumuş halklardır.. Wainakh etniği

bu oluşumlarını “Teip” olarak adlandırmaktadır. Wainakh kelimesi, Çeçen, İnguş ve Bats’lar için ortak bir addır.

Teipler, Ortak bir atadan ve coğrafi konumdan dolayı tespit edilebilmekte, izlenmektedir. Yaklaşık 130-233 (arşivlerde bu oran 300 civarıdır) adet klan bulunmaktadır. 20’den fazla teip özellikle Avarlar, Kumuklar, Dağ Yahudileri, Gürcüler, Ruslar, Türklerden oluşmuştur. Çeçen bir atadan gelmeyen teip’ler”su’lijn taipa”, (соьли тайпа) olarak adlandırılmaktadır.

Geleneksel teip kuralları ise şu şekilde sıralanabilir:

Ortak toprak mülkiyeti hakkı, bir teip üyesine yönelecek her türlü hakaret, saldırı ve öldürülme vakasında ortak tepki koyabilme, Koşulsuz dışarıdan evlenme; kabile ( Tukhum Konseyi) için bir teip temsilcisi seçimi; Bir muhtar seçimi; Savaş durumunda: bir askeri lider seçimi.. Ayrıca her Teip’in belirlenen bölgesi ve geleneksel bir dağı bulunur.

Bir teip’in iç dinamiğini, onur ve kan davaları önemli bir belirleyici unsur olarak görünmektedir. Teip üyeliği bir Çeçen için toplumsal konumunu belirlemektedir. Bir kişinin herhangi bir bağlılığın eksikliği “Bu adam bir teip ne de bir tukkhum ne var” olarak tarif edilebilir.

Bu klanlar yani Teip’lerin oluşturduğu birlik Tukhum olarak adlandırılır. Tukhumlar, iki büyük araştırmacıya göre 9 adettir. Aşağıda en büyük Tukhumlardan biri olan Nokhçamakhakhuaoy / İçkeri Kabilesine bağlı olan teipleri görebilirsiniz:

Nokhçamakhakhuaoy  tukkhum (Нохчмахкахой)

Benoy      :  Yaklaşık 36 bin üyesiyle en kalabalık Teiplerden biridir. Bazı araştırmacılara göre; küçük bir kabiledir.

Biltoy       : Nozhay-Yurt bölgesinde bir teip’dir

Chartoy    : Önemli bir teiptir.

Chermoy   : Mexkety köyünün en büyük teip’dir.(Чермой),

Elistanzhkhoy (Элистанжхой) :Vedeno bölgesi Khatuni köyündendirler.

Enganoy (Энганой) : Çeçenistanın en önemli teip’lerindendir. Pek çok Imam yetiştirmişlerdir.

Ersenuoy : Shali ve Gudermes kökenli doğu Teip’idir.

Adıgelerde Klan yapısı, sosyoloji yapının değişmesiyle unutulmuştur. Pek az aile bu yapıyı bilmekte ve takip edebilmektedir. Klan tanımlamasına göre; her Adige / Abhaz – Abaza/ Wubıh / Karaçay ve Oset ailesini bir klan olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır.

Adigelerde aile kavramı Xabze’ye göre şekillenmişti. Çekirdek Aile, Ana baba ve çocuklarının oluşturduğu bir müesesedir. (Wunağo) Bu ailede Büyükanne, büyükbaba ve evlenmemiş kardeşlerde bulunabileceği gibi; bir bireyin baba ocağından çeşitli sebeplerle ayrılıp kendi hanesini kurması da “Wunağo” tabirinin içine girmektedir.

Aynı soy birliği içinde birden çok wunağo’nun bir araya geldiği yerleşim birimi Awuldur.

Soy, sülalenin tam karşılığı Adi gece Lhepq’tir. Her Lhepq’in bir ismi vardır. Bu isimler, atalarına toplumca verilmiştir. Ana bireyin mesleği, davranışları, toplum içindeki konumu bu isme referanstır. Her lhepq’in gene konumları ve durumlarına istinaden bir Damgası (Dırkua, Damığe, Abhazca Dzarna) olur.

Devam edecek.