Kuzey Kafkasya’da sülale ve soy bilgisine en çok değer veren bir diğer halk Karaçay-Malkarlılardır. İki ayrı bölgenin adıyla anılsalar da tek bir halktır ve kendilerini Mingi Tav’ın insanları ya da kısaca Tavlu adıyla adlandırırlar. Dilleri Turani’dir ancak kendileri
Kafkasya’nın otohtonlarına benzeyen dış görünüşleriyle Kafkasya’nın ; kültürleriyle de, Kafkas kültürünün ayrılmaz bir parçasıdırlar. Kökenleri konusunda birkaç spekülasyon vardır. Etnik yapıları ve kültürlerinin gelişimi bu spekülasyonların
hepsinin doğruluk payı olduğunu göstermektedir. Karaçay-Malkar’ların sülale adlarının oluşumu ve sülale adları, bu halkın etnik yapısına ve sosyal tabakalaşmalarına bağlıdır. Karaçay-Malkar nüfusu çevre halklardan kan davası ve ekonomik sebeplerden dolayı gelen göçlerle yoğrulmuştur. Nüfusu bu göçler dışında köle olarak getirilenlerin azatlı duruma geçerek nüfusa eklenmesiyle de artmıştır.
Yukarı sınıftan olanlar (Biy – Prens, Özden- Soylu) başlangıçtan beri soyadlarına sahiptiler. Köle sınıfının ise soyadları yoktu. Bunlar efendilerinin soyadlarını taşımaktaydılar. Azat edildikten sonra bir kısmı kendi soyadlarını almaya başladı bir kısmı da eskisi gibi beylerinin soyadını taşımaya devam etti.
Soyadı “Tukhum at” olarak bilinmektedir. Her Tukhum özellikle soylular ve prensler kendi soylarından gelenlerin oluşturduğu “Tiyre” adı verilen büyük mahallelerde oturmaktaydılar. Tiyreler birleşerek köyleri oluşturmaktaydı.
1860’lı yıllarda Karaçay-Malkar’da yaşayan soyları Tiyre bazında tespit edebilmek mümkündür. Tukhumlar, Klan özelliği taşımaktadır.
“Orusbiy sülalesi de Karaçaylılardandır. Bunlar 150 aileden oluşurlar.” (Klaproth, 1823)
Kardeş soy (Karnaş Tukhum) sayılanlar da birbirleriyle evlenemezlerdi. Bu şekildeki kardeş soylar:
Aliy, Şaman ve Hasan soyları; Tohçuk ve Tambiyler sayılabilir. Bu soylar arasında bir kan bağı bulunmamaktadır. (bkz. Tablo 1)
Aynı soydan olanlar birbirlerini “Tukhum Cuvuk” olarak adlandırırlar ve birbirleriyle evlenemezler. Bazı soylar bölünerek “atavul” adı verilen alt soylara bölünürler. Aynı kural bu soylar için de geçerlidir: Bayramkul soyundan Papan’lar, Batça soyundan Çalku’lar, Sılpagar soyundan Dommayçı’lar, Krımşahval soyundan Açahmat’lar, Bayçora’lardan Bödene’ler birbirlerinin “Atavul”udur.
Karaçay-Malkar’da Adıge, Oset, Svan, Gürcü olmak üzere çok çeşitli halklar entegre olarak yaşaya gelmiştir. Bunu sülale adlarında da görmek mümkündür: Abaza, Abazalı, Abezeh, Ebze (svan), Türklü, Kazak, Çerkes, Gürcü vd.
Prens ve soylu aileler ise: Abay, Abayhan, Aci, Adurhay, Ahmat, Ahtav, Akbay, Aliy, Amirhan, Aybaz,Aydabol, Aysandır, Barasbiy, Basiyat, Batça, Batır, Bayçora, Bayramuk, Bayrımkul, Belsiz, Bıtda,Bici, Bolat, Borlak, Bostan, Botaş, Bödene, Budyan, Camankul, Canhot, Caraşdı, Caşe, Catto, Cukka, Dekkuş, Duda, Efendi, Elkan, Gappo, Gola, Habiç, :Haçir, Hasan, Hoçu, Hot, Hubiy, Kaplan, Karabaş, Karaköt, Kayıt, Keçeruk, Kelemet, Kırımşahval, Kipke, Koba, Koban, Kocak, Koçhar, Korkmaz, Kul, Kulbek, Kulça, Kumuk, Küçük, Malkaruk, Mamaş, Mamay, Meker, Molla, Navruz, Orusbiy, Otar, Ozaruk, Özden, Sarı, Sılpağar, Süyünç, Şaman, Şakman, Şıdak, Tambiy, Teke, Temirbolat, Tez, Toturkul, Tohçuk, Tram, Tuvdu, Tugan.
Diğer halklardaki gibi Karaçay- Malkar’da da dışarıdan yerleşen ve sülale adını koruyan soylar bulunmaktadır: Tambiy, Tohçuk , Krımşahval vd.
Karaçay-Malkarlı sülalelerin bir kısmının etnik kökeni de önemlidir: Bu sayede bu halkın etno-genetik oluşumu, soyların yapısı hakkında bilgi edinebiliriz.
nart.jineps@gmail.com (Devam edecek)
