17 Kasım 1908 tarihinde İstanbul’da kurulan Çerkes Teavün Cemiyeti, 30 Ocak 1910 tarihinde Çerkes Teavün Mektebi’nin açılması için Maârif Nezareti’ne başvuruda bulunmuş ve Çerkes Teavün Mektebi eski Karahisar Şarki Mutasarrıfı Ahmed Cavid Paşa’nın müdüriyetinde, Çerkes Teavün Cemiyeti’nin idare ve himayesinde kurulmuştur.
Mekâtîb-i Hususiye İdaresi’nce aynı gün mektebin idari ve ders kadrosu onaylanmıştır. Maârif Nezareti’nin 30 Ocak 1910 ve 251 numaralı yazısı, 12 Mart 1910 tarihinde İstanbul Vilayeti Tahrirat Kalemi tarafından cevaplanmış, Sadaret Tahrirat Kaleminden Maârif Nezaretine gönderilen yazı, 30 Nisan 1910 tarihinde Şura-yı Devlet kararıyla onaylanmıştır. Böylece Çerkes Teavün Mektebi’nin 1 Mayıs 1910 tarihinde resmi olarak açılmasına izin verilmiştir.
Öncelikli olarak kimsesiz ve fakir Çerkes çocuklarına talim ve terbiye vermek için kurulan Çerkes Teavün Mektebi, ayrıca okulun toplam mevcudunun yarısını geçmemesi ve ders ücretlerini ödemeleri koşuluyla dışarıdan öğrenci kabul edilmiştir.
30 Ocak 1910 tarihinde Kabasakal’da İshakpaşa Mahallesi’nde 2 numaralı hanede açılmıştır. Kiralanan hane eski Diyarbakır Valisi merhum Sırrı Paşa’nın eşinin tasarrufundadır. Bu hane geniş bahçeli, 250 öğrenci kapasiteli ve 50 karyola sığabilecek büyüklüktedir.
Bütçesi Çerkes Teavün Cemiyeti tarafından karşılanan okul giderlerinin açık kısmı Maârif Nezareti’nden izin alındıktan sonra biletler bastırılır ve bu biletler satılarak mektebin kapatılırdı. Ya da resmi ruhsatname alındıktan sonra izin alınarak okul adına İstanbul ve tüm yakın eyaletler veya Çerkeslerin yoğun olduğu yerler dolaşılarak okul adına yardım toplanılırdı. Genellikle ikinci yol tercih edilmiştir.
Çerkes Teavün Mektebi’nde devletin resmi müfredat programı uygulanmaktadır. Bu programa Çerkesce alfabe, Çerkesce okuma ve Çerkesce konuşma dersleri ilave edilmiştir. Çerkes çocukları için bu derslere devam mecburidir ve diğerleri için isteğe bağlıdır.
Çerkes Teavün Mektebi, diasporada Çerkes alfabesinin ilk kez kullanıldığı kurum olmuştur.
Bilindiği gibi daha sonra Beşiktaş Akaretler’deki Çerkes Mektebi açılmıştır. İki okul arasında kesinti var mı yok mu bu konuda kesin bir bilgi henüz elimizde yok.
Bütün bu bilgileri sayın Dr. Nuri Güçtekin’in aşağıda isimleri yazılı makale ve kitabından derledik. Bir bilinmezi aydınlattığı için kendisine bu çalışmalarından dolayı teşekkürlerimizi sunarız.
Böylece unutulmuş bir eser, verilmiş onca emek tarihin tozlu raflarından indirilip Çerkes halkının önüne konulmuş oluyor.
Çerkes Teavün Mektebi kesintiye uğramamış, günümüze ulaşmış olsa idi 2016 Ocak ayında 105 yaşını bitirip 106 yaşına giriyor olacaktı.
Emek verenlerin ruhu şad olsun.
Çerkes Eytam ve Fukara Etfaline Mahsus Olarak Küşâd Edilecek Mektebin Nizamnamesi, (17 Kânunusani1325/30 Ocak 1910)
