Бзэр чылапхъэм фэд; зы цэ хаплъхьэмэ цэ шъэныкъо къыутыжьыт. Ащ уешlушlэмэ къыуэшlушlэжьыт; уеубзэмэ къыоубзэжьыт. Анахь шэнышlоу хэлъэр, удэгущаlэмэ къыбдэгущэlэжьыт. Ягъашlэкlи пцlы къыпфиусытэп. Лlэшlэгъу пчагъэ дэчlыми зиущэфытэп. Аущыхьатэу, ягъэхкlоу, яущэфэу, ятыгъуми иылъэхъан хъоу игъо къкъэсымэ, зы губзыгъэ зафэ горэм зыфигъэзыныщ зы lэмал иlэмэ зыкъригъэlотэжьыт.
Джащфэд Адыгабзэр. lоржьинал бзэм хэлъ шапхъэхэ зэкlэрэри хэлъых. А фэдэу зыфщытэр ежь Адыгабзэри зэрэ lоржьиналэу бзэу зэрэщытыр ары. Къэзыущыхьатырэ бзэхабзэхэр хым хэс паго фэдэу бзэм щызесэу хэсых. Ау уплъэн фай, плъэгъун фай.
Адыгэ лъэпкъым зы хабзэ горэм емыпхыгъэу зы лъэбэкъу дзын амал иlэп. Арышъьы и бзи, и шъуашъи, и lани, и хабзи ежь и унаеу фыщыт.
Иджы зэ теплъын тибзэ къызэрэтъэджэжьырэм. Сыд фэдиз тъымыухъумэу тъыухымагъэми и нэlоасэ горэ зэрэфэзыгъэм тетэу, янэ фэчъэжьырэ шъынэжьием фэдэу къытфэчъэжьыгъ. Цlыфэр и былым фэмысакъыжьымэ къебгыжьы, лые къырегъэкlыжьы. Сыда пlомэ мары ти гущаlэхэ нэмыкlымэ запэдгъэкlуатэджэрэ тибзэ нахь тхьамыщкlэ тэшlы, нэмыкlрэ бзэхэри нахь тэгъэбаех. Ари тэ тилые мэхъу.
Тъиаплъын нэмыкlы бзэхэм къахэкlи Адыгабзэм къыхэхьагъ зэраlорэ гущаlэхэм. Сайте адрэсэри мары:
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87erkes%C3%A7e
Апэрэ гущаlэмкlэ едгъэжьэн тхьам иlомэ:
адэ < ata, baba;
мы гущаlэр Тыркубзэм къыхэкlи Адыгабзэмкъыхэхьагъэу къатхы. Ащтэу шъыпкъа хьауми сэ къызэрэсытхырэр ара нахь шъыпкъэр тызэдаплъыт.
Адэ, Къэбэртай къэlоакlэ. Адыгэимкlэ атэ щагъэфэдэ. Тыркубзэми lата зыфаlорэ ятэкlэрэ къырыкlорэ ары. И атэ паекlи агъэфэдэ. Ауэ lетимологиемкlэ гущаlэм и лъапсэ тэдэ ара къызщежьэрэ?
Гущаlэм Тыркубзэм фэхьыгъэу теплъымэ, гущаlэр зэрэщытэу лъапсэ. Ауэ гущаlэм Адыгабзэкlэ теплъымэ lофэр шъхьафы зытетэр.
Гущыlэм и лъапсэ ты гущыlэр ары. Иухъыпкъырэ мэкъэ зещэ ы макъэм э макъэу зыкъзэблехъу. Ар Адыгабзэм бзэхабзэу хэт.
А макъэу апэрэ артикел. А кlал, а ныой, а еу… фэдэу. Aу Адыгабзэмкlи зэхэтэу лъапсэ хъуным факlо.
анэ < ana, anne:
Мы гущаlэри модрэм фэдэкъабзэу щыт. Гущаlэм и лъапсэ ны гущаlэр ары. Модрэ хэт гущаlэхэр атэ гущаlэм хэтым фэдэ къабзэ. Арапыбзэм хэх ниса (бзылъфыгъэ) гущаlэми, нэмыкlы Кафкас бзэмэ ахэт ну (ны) гущаlэхэми, Еурупэ бзэм ахэт ну (бзылъфыгъэ пцlанэ) ахэт ным, бзылъфыгъэм фэхьыгъэ гущаlэхэм алъапсэ Адыгабзэм хэт ны гущаlэр ары. Ар къэзгъэшъыпкъэрэ зэр гущыlэм и лъапсэ ны, и тlонэрэ мэхьанэри ны. Мыдрэ бзэхэмкlэ ны гущаlэм е нэмыкl гущаlэхэр хэжъахьыгъ е мэхьанэр зы тlэкlу зэтекlыгъ, бзылъфыгъэ пцlанэ фэдэу.
Адыгабзэм фэдэу зэтефэмэ а бзэхэр зы лъэхъан зы бзэ унагъоу щытыгъэх. Непбэкlэ Адыгэй гущэlакlэмрэ Къбэртай гущэlакlэмрэ зэрэ зэтекlырэм фэдэу зэхэкlыхи бзэ шхьафы зырызы хъугъэх.
аркъэн < arkan, kement:
Гущыэр тамэу пшlэн пае Шапсыгъ гущыlакlэри дэпштэн фай. Гущыlэ лъапсэр къан (къэнэн) гущыlэр ары. Р(ы-э) рыкlу, рэтхэ, рэгущаlэ… фэдэу зы гущаlэ. Ипэрэ а макъэр артикль. Имахьанэ шыр къызаубытырэ, къызэрэгъанэрэ чlапсэр арышъы Адыгабзэ.
арщын < arşın;
Мы гущаlэри Къэрэкlайбзэм къыхэкlи Адыгабзэм къыхэхьагъэу яlо. Ау lо къодиекlэ шъыпкъэр фэгъэпцlырэп. Амал иlэмэ пlорэ бгъэщыпкъэжьын фай.
Щы: Гущыlэм и лъапсэ. Зыгорэм икlахьыгъэ е илъэгагъэ мэтро фэдэкlэ пщыныр ары. Псэрэй лъэхъаным lэкlэ ящытыгъэ:
Залэ (зы lэхъумбэм и шъомбгъуахъ),
бжиз (lэхъомбитфэр зэlэщыгъэу икlахьыгъэ),
lзршъын (тъэмэ сэмэгум ипакlэ щегъэжьагъэу lэблыкъу жабгъор зэгохыгъэу, lапэм нэсэу. Е ипхэнджыкlэ… н макъэу аужъыпкъырэ макъэм гущыlэр мастар (инфинитив) ешlы.
аслъэн < aslan:
гущаlэм и лъапсэ лъэ ары. Н макъэм гущыlэр мастар (инфинитив) зэришlырэ ипэкlэ къэтlуагъ.
Лъэ гущаlэм и махьанэ улъатэу зыгорэм е зытебдзэнэр е уепкlэнэр ары. И тlонэрэ махьанэри былым хъум былым бзэр игъотыныр ары.
С макъэм аслъаным зиушъэфызэ шъакlозэ зэрелъэрэ къегъэфэдэ.
А макъэри модрэ гущаlэхэм афэдэу зэрэ артэклэу зэрэщытэр джыри нафэ.
атэлыкъ < atalık;
Непэрэ Адыгабзэм зэрэхэмытэр нафэ. Ау хэкlодыкlыгъэ гущаlэмэ ящыщ. Атэ гущаlэр зытетэр ипщэкlэ къыщытlотагъ. –лык гущэlэ пычыр гущаlэр ригъэбаеу, изакъоу махьанэ имыlэу Тыркубзэм хэт. Ау бзэм якъэхъукlэ лъэхъаным мэхьанэ зимыlэрэ макъэ щыlагъэп. А –лык макъэм гущаlэм гущаlэ тырегъэкlы. Адыгабзэм хэт илъ гущаlэм ипlэ ит. Бжэмышхылъэ фэд. Ау мытъэкlум зы тlэкlу зэтекlы. Адыгэмэ лъэкъуацlэ зыфаlорэм факlо. А-тэ- лъакъо гущаlэр непэ аталыкъ фэдэу къаlо. Тыркуем нахь бэрэм бабалык агъэфэдэ. Зы лъэхъан Адыгабзэм хэтыгъэу зы гуаlэ. Джыри макlэми зэрахьэ. Лъапсэри зэрэ Адыгабзэр нафэ. Иджыкэкlэ Тыркумзэми егъэфэдэ, Адыгабзэми егъфэдэ.
кlэлъыкlо иl
