General İsmail Berkuk, 1920’lerde İstanbul’dan Çeçenya’ya adamlarıyla birlikte gönderildiğinde Çeçenya Heyeti’nde şu kişiler yer almıştı: General İsmail Berkuk, Mustafa Butbay, Pilot Yüzb. Tevfik, Topçu Üsteğmen İsmail Hakkı ve emrinde altı asker ve Piyade Teğmen Cudi, Piyade Teğmen Muzaffer. Çeçenya Heyeti olarak adlandırılan bu gurup birlikte İstanbul’dan yola çıkarlar. Bu kişiler Atatürk ve Kemalist kadrolarca, Kemalistlerin Kafkasya Politikası için gönderilir.
İstanbul Sirkeci açıklarında demirleyen “Gülnihal” isimli vapurla Çeçenya Heyeti, Kuzey Kafkasya’ya, karşı-devrim yapmaya gider. Bu heyeti Yüzbaşı Saadettin, Ressam İsmail Bey ve Bekir Sami Beyin oğlu askeri bir motorla Sirkeci Limanına gidip yolcu ederler.
General İsmail Berkuk ve Topçu Üsteğmen İsmail Hakkı, birkaç gün sonra ayrı bir vapurla arkadan giderler. İsmail Hakkı Beyin emrindeki altı asker, er öğretmen vardır. Üzerlerindeki askeri elbiselerle yola çıkarlar. Bu er öğretmenlerin tümüKonya kökenlidirler. Ve altı er öğretmen asker Çerkes değil Türk kökenlidirler.
Heyet üyelerini önceden belirlendiği üzere İngilizlere ait bir denizaltıyla Tiflis’e giden Aziz Meker Bey karşılayacaktır. Heyet orada Aziz Meker’in emrine girecektir.
Vapur çetin ve uzun bir yolculuktan sonra Batum’a varır. Batum’da Teğmen Muzaffer, “Biz savaştan yeni çıktık. Çektiğimiz acılar kâfidir. Tekrar kendimizi bir sıkıntıya atamayız” açıklaması yapar. Bolşeviklere katılır.
O sıralar Batum, İngiliz işgali altındadır. Tiflis’e varan heyet orada “Kafkas Oteline” yerleşir. Aziz Meker Beyle otelde buluşurlar. Dağıstan’ın Levaş’e Bölgesine geçerler. Dağıstan’da Komünist Partisi temsilcisi Cemilov, karşı-devrimcilerle savaşı yürütmektedir.
Türkiye Komünist Partisi Temsilcisi Mustafa Suphi, Dağıstan KP başkanı Cemilov’la ilişki halindedir. Topçu Üsteğmen İsmail Hakkı Bey ile heyetin diğer üyeleri Levaş’e de karşılaşırlar.
Heyet ile İsmail Hakkı Beyin yolları orada ayrılır. Topçu Üsteğmen İsmail Hakkı Bey, Mustafa Suphi’ye katılır. Heyetin kılavuzu Ebubekir Pilyef’tir. Dağıstan’da oda heyeti terk eder ve oradaki köyüne yerleşir. Aziz Meker, General İsmail Berkuk ve Mustafa Butbay, Dağıstan’dan Çeçenya’ya İslam Cumhuriyeti kurmaya giderler.
Levaş’e de Topçu Teğmen İsmail Hakkı’nın Mustafa Suphi’ye katılmasını Mustafa Butbay anılarında şöyle anlatır: “Levaş’e’de Teğmen İsmail Hakkı Beye rastladım. Aziz ve Berkuk Beyler diğer arkadaşlarının Şura’da (Dağıstan’ın Temürhan Şura kenti. TS.) olduklarını söyledi. Ahuşa’daki vaziyeti anlattım. Gidip askerleri alacağını ve Şura’da bize katılacağını söyledi. Biçare İsmail Hakkı, kan ve barut kokan savaşlarda yetişmiş cesur bir topçu subayı idi. İstanbul’dan aynı amaç ve düşüncede birleşip hareket ettiğimiz halde, oradaki olaylar ve kader bizi birbirimizden ayırmıştı. Ve onu Bolşeviklerin kucağına attı. İlgi uyandıran sözlerine aldandı. Bolşevik propagandası yapmak için Doğu Anadolu’ya Suphi Bey buyruğunda gönderilen heyete katıldı. Trabzon açıklarında motor içinde Yahya Kaptanın adamları tarafından feci bir şekilde öldürüldüler. Bu heyete dâhil olanlardan yalnız Pilot Yüzbaşı Tevfik Bey bir şans eseri olarak kurtulmuştur.”
Karadeniz’de katledilen TKP’li 15’lerden şimdiye kadar Mustafa Suphi ve Nejat’ın, bu iki kişinin ismi bilinmekteydi.15’lerden 4’ü Çerkes kökenliydi.15’lerle gelen ve isimlerini tespit edebildiklerimden altı kişi şunlardır:
-Mustafa Suphi,
-Mustafa Suphi’nin karısı Sovyet vatandaşı Semiramis,
-Nejat,
-Topçu Üsteğmen İsmail Hakkı Bey,
-Ebubekir Pilyef,
-Yüzbaşı Tevfik Bey.
Pilot Yüzbaşı Tevfik Bey, Türkiye’den Kemalist kadrolarca Çeçenya’ya Gülnihal vapuruyla gönderilen heyet içerisinde yer alanlardandır. Kafkasya’da Mustafa Suphi’ye katılmıştır. 15’lerle Anadolu’ya gelir. Erzurum’dan Trabzon’a geçerlerken Pilot Yüzbaşı Tevfik Bey yolda akrabaları tarafından Mustafa Suphi’lerden alıkonulur, onlardan ayrılır. İzini kaybeder, ortadan kaybolur. 15’lerden 14’ü Karadeniz’de katledilirler. Pilot Yüzbaşı Tevfik Bey öldürülmez, sağ kurtulur. Bugüne kadar hakkında hiç bir bilgi yayınlanmamıştır.
Çeçenya’ya geçen General İsmail Berkuk ve adamları dağlarda Bolşeviklere yakalanmamak için Çeçen köylülerini Sosyalist Yönetime karşı ayaklandırma faaliyetlerini yürütürler. Sovyet Yönetimi Çeçenya’da kurulunca Berkuk ve adamları Türkiye’ye geri dönerler.
Turabi Saltık
Yararlanılan Kaynaklar:
-SALTIK; Turabi: Çerkesler, Berfin Yay.,İst.
-BUTBAY; Mustafa: Kafkasya Hatıraları, Çeviren: CANBULAT Ahmet. 1990 Ank.
