Doç. Dr. Kenan Ziya Taş*
Kafkasya’dan göçlerin tarihi ve siyasi arka plânını yansıtan bu bilgilerden sonra, Kafkasya’dan Türkiye’ye yönelen göçlere ve bildiri başlığımızda belirttiğimiz Maraş ve civarına yerleştirilmelerine daha ayrıntılı bakabiliriz. Bu konuda arşiv kayıtları dışında Osmanlı tarihlerinde en teferruatlı bilgiyi meşhur Mecelle müellifi, hukuk ve tarihçi Ahmet Cevdet Paşa’da buluyoruz. Cevdet Paşa’nın bölgedeki diğer sancakların yanı sıra Maraş’ta da sancak valisi olarak görev yapması, olayların hem özüne hem de teferruatına sahip olma fırsatını verirken aynı zamanda bunu eserlerine yansıtma imkanını da sağlamıştır.26
Maraş ve civarına yerleştirilen Kuzey Kafkasyalı muhacirlerin hangi topluluktan olduğu her zaman açık olarak gösterilmez. Bunlar da yukarıda bahsettiğimiz gibi genel olarak Çerkes zümresi olarak mütalaa edilir. Hicri 1278 tarihli bir belgede Harput ve Maraş’a yerleştirilecek muhacirlerden bahsedilirken, gelenler Çerkes olarak adlandırılır ve nakil işi için ihtiyaç duyulan araba ve hayvanların temini bedelinin de Kangal ahalisince ödenmesi istenir.27
Fakat öyle anlaşılıyor ki buraya yerleştirilen Kafkas muhacirlerinin büyük bir kısmı Çeçen zümresine mensuptu. 1864’teki İlk büyük göçte 5000 Çeçen aile Türkiye’ye gelmişti. Yine bölgeye 3000 hane Nogay’ın da yerleştirildiği anlaşılmaktadır.28
Bundan rahatsızlık duyan Rusya 1867-1874 arasındaki ikinci büyük göçe engel olmaya çalıştı. Bu sebeple bu yedi yıllık dönemde ancak 3400 kişi Türkiye’ye gelebilmiştir.29 Hicri 1318 tarihli bir belgeye göre ise 30 bin hane Çeçen kabilesinin Rusya’dan Türkiye’ye göç hazırlığında olduğu bildiriliyor ve gerekli tedbir ve hazırlıkların yapılması isteniyor.30 Bazı diğer belgelerin muhtevasından etraftaki Çeçen iskânından Maraş da kendine düşen payı almıştır. Bunlara yerleştirildikleri yerlerin ahalisi tarafından rahatsızlık verildiği de anlaşılmaktadır.31 Bugün Kahramanmaraş’ın köyleri arasında aynı adla yaşamasa da eski adları Kafkas muhacirlerinin iskânını açıkça gösteriyor.32 Andırın’a bağlı Abazalı; Elbistan’a bağlı Çerkes uşağı (Efsus nahiyesine bağlı Çerkescik); Pazarcık’a bağlı Dehlizçerkesleri, Göknekçerkesleri, Narlıçerkesleri, Karaçay; Göksun’a bağlı Soğucak gibi. Aşağıda bu köylerden tesbit edilenlerin listesi ve nerelere bağlı olduğu verilmiştir.*
Göksun
Dağıstan kökenli köyler
1- Kireç
2- Ortatepe
Çeçen köyleri
1-Çardak (Belediye)
2- Küçüksu
Abzeh köyleri (Kayseri yolunda)
1- Mehmetbey
2- Mahmutbey
3- Tahirbey
Kabardey köyleri
1- Yağmurlu
2- Yantepe
3- Karaahmet
4- Saraycık
5- Salyan
6- Fındık
7- Hacıömer
8- Temurağa
9- Kamışçık
10- Korkmaz
11- Kaleköy
Ubıh Köyü
1- Çamurlu
Andırın
1- Kavaklıtepe (Abhaz -Kabardey)
2- Yeşiltepe (Abhaz-Kabardey)
3- Akifiye(Şapsığ-Ubıh)
Elbistan
1- Gözecik
Afşin
Kabardey köyleri
1- Deveboynu
2- Kargabük
3- Soğucak
Abhaz köyü
1- Yazıköy
Pazarcık
1- Narlıçerkezler
2- Göynük
3- Eskinarlı
*Bu bilgiler kendisi de bir Kafkas göçmeni aileye mensup olan Silvan Kaymakamı Ahmet ÇINAR’dan alınmıştır.
(BİTTİ)
26 Ahmet Cevdet Paşa’nın biyografisi ve eserlerinin bilinmesi için kısaca bkz. Yusuf Halaçoğlu-Mehmet Akif Aydın, “Cevdet Paşa”, TDVİA, C.7, s.443-450.
27 Tarih: 25/N//278 (Hicrî), Dosya No:550, Gömlek No:51, Fon Kodu: A.jMKT. UM.
28 Ahmet Cevdet Paşa, Ma’rûzât, s. 125.
29 Rakamlar kesin olmamakla birlikte göç eden Çeçenlerin sayısı 100.000 civarında olup 22 vilayete dağılmışlardır. Ancak çoğunluk Kayseri ve Çukurova’ya yerleşmiştir. Ş. Mansur, Çeçenler, s.92.
30 BOA Tarih: 04/B/1318 (Hicrî), Dosya No:510 Gömlek No:35, Fon Kodu: A.jMKT.MHM.
31 BOA Tarih: 05/Za/i278 (Hicrî), Dosya No:56/, Gömlek No:42, Fon Kodu: A.jMKT.UM; BOA Tarih: /0/C//282 (Hicrî), Dosya No:344, Gömlek No:94, Fon Kodu: A.jMKT.MHM.
32 Son Teşkilât-ı Mülkiye‘de Köylerimizin Adları, İstanbul, 1928, s.929-939.
