Uluslararası Abhaz-Adığe Halkları Festivali
18 Temmuz 1992’de Sohum’da Uluslararası Abhaz-Adiğe Halkları Festivali başladı. 18-23 Temmuz tarihleri arasında gerçekleşen festivale ABD, Almanya, Arnavutluk, Suriye, Türkiye, İsrail ve diğer ülkelerden Abhaz diasporasının temsilcileri, ayrıca Kuzey Kafkasya kardeş halkları katıldı.
Türkiye diasporası adına gönderilen delegasyon, program dâhilinde Abhaz-Adığe Kültür Festivali’ne katıldı, ardından ülkede yaşanan gelişmeler ile ilgi yerinde gözlem yapmak için çalışmalarına devam etti.¹⁹
Festivalin açılışı 18 Temmuz 1992’de Abhaz Devlet Filarmonisi’nde yapılmış, 19 Temmuz’da ise Muk Köyü’nde büyük bir toplantı düzenlenmişti. 20 Temmuz’da Muk’taki toplantıda heyetler adına gelen “Ayhabılar” konuşmalar yaptı. Uluslararası Çerkes Birliği Başkanı olarak Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes, Adigey ve Şapsığ temsilcilerinden oluşan Adığe heyetine önderlik eden Y. Kalmıkov ve ünlü Abhaz yazar Bagrat Şinkuba’nın konuşmalarının ardından Türkiye delegasyonu başkanı Erol Kutalia da bir konuşma yaptı.²0
Erol Kutalia konuşmasında şunları söyledi: “Biz kendimizi artık muhacir saymıyoruz, biz burada yaşayan Abhazlar’dan farksızız! Bizim uzun zamandır arzumuz sizinle birlikte olmaktı ve nihayet bugünü de gördük. Hepinizi ve bu toprakları öpüyorum. Biz yabancı toprak istemiyoruz ancak kendi toprağımızı da kimseye vermeyiz.”²¹
Temmuz’un 20’sinde konuklar Gagra, Pitsunda ve Afon’a; 21’inde Lıhnı’ya, 22’sinde Sohum ve çevresine ziyarette bulundu.²²
Türkiye delegasyonunun Abhazya’da bulunduğu zaman diliminde ülkede bulunan birçok sivil toplum örgütü temsilcileri ile temas edildi, karşılıklı görüş alış verişi gerçekleştirildi.
Uluslararası Abhaz-Adiğe Festivali’nin kapanış gününde Abhazya’nın yakın tarihinde önemli bir olay gerçekleşti. 23 Temmuz’da Abhazya Yüksek Şurası “1978 Abhazya ÖSSC Anayasasının Geçerliliğinin İptali Kararnamesi”ni kabul etti ve egemenlik kararı aldı.
Daha sonra Parlamento Başkanı V. Ardzınba, UÇB Başkanı Y. Kalmıkov, beraberlerindeki milletvekilleri ile festivalin kapanış törenine katılarak parlamentonun tarihi kararlarını açıkladılar. Stadyumda binlerce insanın karşısında Abhazya bayrağının önünde yürüyen V. Ardzınba ve Y. Kalmıkov halkı coşturdu.
V. Ardzınba’nın Türkiye Ziyareti
23 Temmuz 1992 tarihinde, Abhazya Yüksek Şurası’nın “1978 Abhazya ÖSSC Anayasası’nın Geçerliliğinin İptali Kararnamesi”ni kabul edişi ve egemenlik kararının alınmasının ertesi günü (24 Temmuz), V. Ardzınba’nın başında bulunduğu Abhazya heyeti Türkiye’ye ziyarette bulundu.
V. Ardzınba’nın başkanlığındaki Abhazya heyetinin Türkiye’deki programı, Türkiye’deki Kuzey Kafkasyalılar tarafından “İstanbul Dostluk Grubu” bünyesinde kurulan “Nartaş” isimli şirket üzerinden organize edildi.²³ Cengiz Gogua, Atay Çüışba, İrfan Argun, Cengiz Kapba ve Erdeşan Abgınba “Nartaş” adına bu organizasyonda aktif görev aldılar. Bu program için “Nartaş” ortaklarından destek alındı.²⁴ “Nartaş” adına görevlendirilen isimler ile birlikte Abdülkadir Ardzınba, Mecdi Çukuniya, Fikri Çüışba, Aydın Pıthuria, Ardahan Abgınba vb. birçok diaspora mensubu da Abhazya heyetinin Türkiye ziyareti esnasında gönüllü olarak hizmet verdi.²⁵
Türkiye’ye gelen V. Ardzınba’nın beraberindeki resmi heyette Konstantin Ozgan, Gennadi Alamiya, Gennadi Gaguliya, Guram Dopua, Nodar Çanba ve Sezai Papa bulunmaktaydı.²⁶ Ayrıca, gelen heyette V. Ardzınba’nın kızı Madina Ardzınpha ile Abhazya Tarım Kooperatifleri sorumlusu Ruslan Ardzınba da vardı. Abhazya Heyetinin ilk temasları İstanbul’da başladı.
V. Ardzınba geldiği ilk gün (24 Temmuz) Türkiye Cumhuriyeti Meclis Başkanı Hüsamettin Cindoruk ile İstanbul Dolmabahçe Sarayı’nda görüştürüldü.²⁷ Sovyet sistemi içerisinde, Abhazya Cumhuriyeti Yüksek Şura Başkanı aynı zamanda Abhazya Cumhuriyeti Parlamentosu’nun da başkanıydı. Bu anlamda bakıldığında Türkiye Cumhuriyeti Meclis Başkanı Hüsamettin Cindoruk ile V. Ardzınba’nın görüşmesi devletlerarası ilişkilerde mütekabiliyet açısından önemli bir görüşme olarak kabul edilebilir.⁵
25 Temmuz‘da V. Ardzınba ve beraberindeki heyet Abhaz diasporası ile buluşmak için Sakarya Akyazı Balballı Köyü’ndeki toplantıya katılmak üzere yola çıktılar. Sakarya’da Saraçoğlu Tesisleri önünde ellerinde Abhazya bayrakları taşıyan yüzlerce kişi tarafından karşılanan V. Ardzınba ve beraberindekiler Balballı Köyü’ne götürüldü.²⁸
Balballı Köyü’nde V. Ardzınba ve beraberindeki heyet diaspora mensupları ile bir araya geldi. Toplantının başlamasının ardından V. Ardzınba toplanan kalabalığa yaptığı konuşmasının satırbaşlarında özetle şunları söyledi: “Sizlere anayurttaki kardeşlerinizden selamlar getirdim. Oradaki kardeşleriniz ve akrabalarınız sizlerle kucaklaşmak istiyor. Türkiye büyük bir devlet, bu nedenle bağımsızlığımızı ilan eder etmez ilk olarak Türkiye’ye gelmemizin önemi büyüktür.”
Konuşmasının devamında, “Abhazya’ya geliş ve gidişlerin artık kolaylaşarak bütün duvarların yıkıldığını” belirtti. Daha sonra Türkiye ile ekonomik, sosyal ve kültürel konularda anlaşmalar yapmak istediklerini belirten V. Ardzınba, ardından çeşitli temaslarda bulunmak üzere geldikleri Türkiye’de bulundukları süre içerisinde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Süleyman Demirel ve diğer yetkililerle de görüşmek istediğini ifade etti.²⁹ V. Ardzınba’nın ardından programa davetli olarak katılan Sakarya Milletvekili Ahmet Neydim, Akyazı Kaymakamı M. Ata Aksoy ile Türkiye Abhaz ve Kafkas diasporasına mensup birçok isim konuşma yaptı.
Balballı programı sonrası İstanbul’a dönen V. Ardzınba ve beraberindeki heyet 27 Temmuz sabahı İstanbul’da Sepetçiler Kasrı’nda Türkiye’deki ulusal basına bir brifing verdi.²³
27 Temmuz 1992 tarihinde İstanbul Conrad Otel’de Anavatan Partisi Genel Başkanı ve Ana Muhalefet Lideri Mesut Yılmaz ile bir görüşme gerçekleşti. Basına açık gerçekleşen toplantıda Anavatan Partisi Genel Başkanı ve Ana Muhalefet Lideri Mesut Yılmaz, kendisinin görüşme öncesi Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığınca arandığını ve “Abhazya Heyeti ile görüşmemesi” konusunda uyarıldığını;30 bu uyarıya rağmen V. Ardzınba ve heyeti ile özellikle görüştüğünü belirtti.
V. Ardzınba İstanbul’da kaldığı süre içerisinde Türkiye Odalar Birliği ve Ticaret Odası Başkanı Yalım Erez, Türkiye İşadamları Konseyi, bazı sivil toplum örgütleri ve iş dünyasından insanlarla görüşmeler yaptı.
30 Temmuz 1992 tarihinde Ankara’ya geçen V. Ardzınba ve berberindeki heyet Başkent temaslarına başladı. İlk olarak Ankara Kuzey Kafkasya Kültür Derneği Başkanı refakatiyle Anıtkabir ziyareti gerçekleştirildi. Daha sonra V. Ardzınba, Demokratik Sol Parti lideri Bülent Ecevit ile bir araya geldi.
Alparslan Türkeş’in Ankara’da olmaması nedeniyle V. Ardzınba ve beraberindeki heyet Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) Genel Başkan Yardımcısı Şevket Bülent Yahnici ve diğer yetkililer ile görüştü.³¹
Yine aynı gün içerisinde Refah Partisi Genel Başkan yardımcısı Oğuzhan Asiltürk ile de bir görüşme yapıldı. Kurulmaya çalışılan bağlantılara rağmen Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Başbakan Süleyman Demirel ve Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin ile görüşme sağlanamadı.
O dönem Türkiye’de iktidarda Doğru Yol Partisi ile Sosyal Demokrat Halkçı Parti (DYP-SHP) koalisyonu vardı. Özellikle belirtmek gerekir ki DYP ve SHP liderleri V. Ardzınba ve heyeti ile görüşmekten kaçındı. Türkiye ile Gürcistan devlet ilişkilerinin siyasete yansıması ile Türkiye Cumhuriyeti’nin en yetkili makamları V. Ardzınba ile görüşmeyi reddetti.³²
V. Ardzınba’nın Türkiye ziyareti esnasında kendisine en yakın ilgi ve tavrı muhalefette bulunan Demokratik Sol Parti lideri Bülent Ecevit’in gösterdiğini belirtmek gerekir.³³
31 Temmuz 1992 tarihinde V. Ardzınba ve beraberindeki heyet görüşmelerini tamamlayarak Türkiye’den ayrıldı.³ (Bitti)
3.Kafkas Abhazya Dayanışma Komitesi başkanı A. Çüışba ile soru cevap; 30 Temmuz 2018.
5.Kafkas Abhazya Dayanışma Komitesi üyesi gazeteci S. Papa ile röportaj; 7 Aralık 2017.
19.E. Kutalia(20). T. Xumsaç(18). Y. Marşan(16). Nesrin Pısıpha ile röportaj; 9 Ocak 2017. gazeteci S. Bıcipa ile röportaj; 24 Ekim 2017.
20.Kafkas Abhazya Dayanışma Komitesi üyesi E. Kutalia ile röportaj; 3 Mart 2017.
21.Prof. Dr. Y. Kalmıkov. Yoldaki Dönemeçler, s.123.
22.V. Basaria. Zor Sınavlar Zamanı, Sohum-1995, s.80.
23.A. Çüışba(3). S. Papa(5). Kafkas Abhazya Dayanışma Komitesi üyesi C. Gogua(B) ile röportaj; 7 Aralık 2017.
24.A. Çüışba(3). C. Gogua(B).
25.Y. Marşan(16). A. Ardzınba(C) ile röportaj; 2 Mayıs 2018. M. Çukunia(A).
26.A. Ardzınba(C). S. Papa(5). A. Çüışba(3). C. Gogua(B). M. Çukunia(A). O. Chkotua(2).
27.S. Papa(5). A. Çüışba(3). C. Gogua(B). A. Ardzınba(C). M. Çukunia (A).
28.S. Papa(5). A. Çüışba(3). C. Gogua(B). M. Çukunia(A). A. Ardzınba(C). F. Çüışba ile röportaj; 24 Ekim 2017. Kafkas Abhazya Dayanışma Komitesi üyesi A. Pıthuria ile röportaj; 24 Ekim 2017.
29. Dönemin gazete haberleri.
30.S. Papa(3). A. Çüışba(5).
31.Görüşmeyi ayarlayan kişiler: Sakarya MÇP il başkanı Muharrem Yaşba, Sakarya MÇP il yönetimi üyesi İmdat Ardzınba, Sezai Matua.
32.Türkiye Cumhuriyeti’nin en yetkili makamlarının V. Ardzınba ve beraberindeki heyetle görüşmekten kaçınmasının temel sebebinin Gürcistan Cumhuriyeti ile olan devlet ilişkileri olduğu söylenebilir.
33.DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit’in, savaşın başlamasının hemen ardından 19 Ağustos 1992 tarihinde Gürcistan ordusunun Abhazya’yı işgalinde Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nin de sorumluluğu olduğunu anlatan bir basın açıklaması olmuştur. Başka Bir Vatanımız Yok, Abhazya’nın Özgürlük Savaşı (1992-1993), S. Sımsım. s.662.
Sayı: 2020 03
Yayınlanma Tarihi: 2020-03-01 00:00:00
