Tokat Zile, 1888
Bugün tam dört gün olacaktı.
Uyanıp yine açlıktan ağlamaya başladıklarını duymamak için çocuklarının, sabah ezan okunurken kaldıkları izbeden sessiz sedasız çıkıp da, hükümet konağının önündeki bezgin ve öfkeli kuyrukta, kişi başına günlük 65 dirhem (yaklaşık 200 gr.) ekmek bedelini almak için bekleyeceği dördüncü gün.
İlk gün iyi kötü idare etmişlerdi.
İkinci gün cumaydı. Herkesin merhametinin ve imanının galeyana geldiği gün!
Namaz vakti, cami çıkışında başını önüne eğip sessiz sedasız dikilmişti. Tanrı şahidiydi, el avuç açmamıştı ama. Birkaç kişi geçerken üç beş kuruş atmıştı önüne, sevap hanelerine yazılması niyetiyle. Sonra tatil günü olsa da, “Belki” diye düşünenler gibi yine beklemişti kuyrukta. O gün de öyle geçmişti.
Üçüncü sabah, hükümet konağına gitmeden önce, bir şey bulabilir miyim diye dolaşırken sağda solda, iki elma almıştı bir bahçeden dışarı sarkan ağaçtan. Burada çalmak deniyordu Tanrı’nın bu ikramına. Birini öğle üzeri vermişti anneleri çocuklara, ötekini akşam.
Mevsim yaz başıydı. Ebegümeciler bitmişti duvar diplerinde, yol kenarlarında.
“Bunlar çok güzel olur” diye oyalamıştı anneleri çocukları biraz da. Daha da kıyılmıştı içleri.
Bol bol su içirmişti tok tutsun diye.
Oruca dayanamayanlar gibi, uyanıp farkına varmamak için açlıklarının, kâbus gibi olsa da, uyuyabildikleri kadar uyumuşlardı.
Bugün dördüncü gündü. O yine, aklı ve yüreği evlâtlarında kalmışken, hükümet konağının önündeki kuyrukta bekliyordu, kendisi gibi onlarca kişi ile birlikte.
Bir yandan da hesap yapıyordu:
“İki çocuk iki de biz, dört kişi, kişi başı günlük 65 dirhem ekmek parası, dört günde eder neredeyse 2,5 okka ekmek.
İyice doyururuz karnımızı. Belki simit bile alırım çocuklara paraya kıyıp da. Ne kadar da sevinirler kim bilir?”
Bekledi, beklediler…
Hava kararmaya başladı.
Sabırları taştı, kapılara dayandılar, ama nafile!
Zorla dağıttı inzibat bekleyenleri.
Memurlar çıktılar, onlar için güllük gülistanlık olmasa da artık hayat, hiç değilse sıcak çorbalarına kaşık sallamak üzere seyirttiler evlerine. Bazıları çarşıya yöneldi, belki de evlâtlarının sevdiği bir şeyler almak üzere.
O, arkalarından öylece baka kaldı.
Sonra;
Az ileride, sağ köşede bir simitçi ilişti gözüne…
Tereddüt etti önce, iki adım attı, durdu. Gözlerini kapadı, bir izbede gülümsedi çocukları ve…
(……)
Umûm Muhâcirîn Riyâseti’ne Gelen Telgrafnâme Sûretidir:
Şimdi Tokad Mutasarrıflığı’ndan aldığım bir telgrafta Kafkasya muhâcirîni cedîdesi Zile hükûmetine hücûm ve simid satan tablacıların ekmeklerini yağma ile tayinât talebinde bulundukları iş’âr olunuyor.
Bunlara yevmiye itâsı mutasarrıflığa bildirilmiş ise de buna dair çekilen Fî 19 Haziran sene [1]304 tarihli telgrafnâmei âcizî cevabının süratle itâsı mercûdur.
Fî 23 Haziran sene [1]304
Sivas Valisi Surûri
Not: Bu belge 1888 yılında yeni gelen Kafkasyalılar ile ilgili olup, Büyük Sürgün ile gelinmesinden itibaren tayın bedeli ödemeleri çok yerde istismar ve ihmal nedeniyle aksamış, daha az hatta kimi zaman hiç yapılmamıştır.
