Avrupa Çeçenleri Ulusal Meclisi’nin (daha çok “Yaşlılar Konseyi” olarak biliniyor) girişimiyle Belçika’nın Glabbeek kasabasında uluslararası bir konferans düzenlendi.
7 Ekim’de gerçekleştirilen konferans kapsamında, Ukrayna’da devam eden savaş ortamında Çeçen diasporasına yönelik eylem planlarını tartışmak üzere çeşitli siyasi ve toplumsal güçlerin bir araya geleceği düşünülmüştü. Ancak etkinlik, eleştirilere neden oldu. Kavkaz Realii editörlerinin söyleşi yaptığı aktivistler, toplantının siyasetçi Ahmed Zakayev’e odaklandığını belirtti.
Avrupa ülkelerindeki Çeçen diasporasının siyasi unsurları parçalanmış durumda ve yıllardır İçkerya devletinin geleceği için birleşmeye çalışıyorlar. Bunda Ukrayna’daki savaşın da önemli bir etkisi var. Aktivistler bu durumu sürgündeki İçkerya hükümetini Kiev’in resmen tanıması için bir fırsat olarak görüyor, bu da onların Batı ve Ortadoğu ülkelerindeki faaliyetlerini yeni bir statüde yürütmelerine olanak sağlamış olacak.
Avrupa Çeçenleri Ulusal Meclisi, Çeçenler ile diğer etnik grupların temsilcileri arasında ortaya çıkan çatışma ve yanlış anlaşılmaları çözümlemeyi amaçlıyor. Mesela, 2020 yılında Fransa’nın Dijon kentinde Çeçen gençlerin dahil olduğu, silahlı saldırılarla sonuçlanan sokak isyanlarındaki kitlesel kavgada tarafları barıştırmışlardı.
Yeni başkan seçildi
Konseyin başkanlığını uzun yıllar boyunca Ahmed Dokudayev yapmış, ancak bir hastalık nedeniyle iki yıl önce istifa etmişti.
Dokudayev’in ardından oyun yazarı ve yönetmen Said Xaçukaev başkan oldu. İçkerya için ayrı bir devletin gerekliliğini önerince eleştirilere maruz kaldı ve istifaya zorlandı.
Konferansta, konseyin yeni başkanı olarak Belçika’da yaşayan, İçkerya döneminin ünlü Çeçen sosyal ve politik figürü Ziyavdi Beloev seçildi.
Kavkaz Realii’ye konuşan bir aktivist, konseyin Avrupa çapında Çeçenlere yardım sağlamak için gerçek bir araç haline geleceğini belirterek şunları ekledi: “Yeni başkan çoğunluk için uygun, çünkü Beloev, ellerinde silahlarla İçkerya için savaşanlar arasında otoriteye sahip. Tek sorun şu: Ahmed Zakaev’in adamı olarak algılanabilir, çünkü onun takımından.”
İçkerya hükümetinin eski başkanı Zakayev, konferansta yaptığı konuşmada, “Bütün siyasi güçlerin birleşmesi gerektiğini düşünüyoruz. Birleşirsek size şunu ilan edeceğim: ‘Sizinle hiçbir anlaşmazlığımız yok. Eğer bağımsız Çeçen Cumhuriyeti İçkerya’nın bağımsızlığını savunuyorsanız, o zaman bizim kardeşimizsiniz’ diyeceğim” ifadelerini kullandı.
Zakayev, 90’larda İçkerya’nın bağımsızlığının ilan edildiği dönemde, çağdaş bir ekip ve tutarlılıkla daha büyük sonuçlar elde etmenin mümkün olabileceğini söyledi. O dönemde durumun siyasi muhalifleri tarafından muğlak bir şekilde karşılandığını belirtti. Zakayev’e göre, muhalifler kendisinin Dudayev, Maskhadov ve diğer liderleri eleştirme hakkına sahip olmadığını düşünüyordu.
Toplum adına konuşan 30-40 kişi
İsminin gizli kalmasını isteyen, konferansa dair görüşlerini açıklayan diaspora temsilcilerinden bir kişi, “Belçika’daki etkinlik, Zakayev’in temsilcileri ile Avrupa Çeçenleri Ulusal Meclisi arasındaki görüş ortaklığını gösterdi” dedi. Toplantının İçkerya’nın çeşitli destekçilerinin güçlerini birleştireceği amacıyla yapıldığını, ancak en aktif rolü Ahmed Zakayev’in temsilcilerinin oynadığını söyleyen katılımcı, özellikle, İçkerya’nın Ukrayna temsilcisi Ahmed Aliyev, İçkerya hükümetinin sürgündeki başbakan yardımcısı Said-Emin İbragimov, Ukrayna’daki OBON’un (Zakayev tarafından yönetilen askeri tabur) iki üyesi ve Zakayev’in konuşmalarına dikkat çekti.
Konferansın hedeflerinden biri, Yaşlılar Konseyi’nin rolünü artırmak ve onu Avrupa’da Çeçenleri temsil eden ana kamu kuruluşu haline getirmekti. Ancak organizasyon komitesinin çağrısına rağmen etkinliğe çok az kişi katıldı. Çeşitli Avrupa ülkelerinden 30-40 Çeçen vardı. Konferans katılımcılarından bir Çeçen, Kavkaz Realii ile yaptığı görüşmede, az sayıda katılımcı olmasının, toplantının meşruiyetine ilişkin soruları gündeme getirdiğini belirterek, “Tüm diasporalardan beklenen temsilciler yerine, tüm toplum adına konuşmaya çalışan küçük bir grup vardı” dedi.
Norveç, Almanya ve Avusturya’dan gelen Çeçen aktivistler, editörlerle yaptıkları sohbette, toplantı katılımcılarının Zakayev liderliğindeki güçlere odaklandıklarını gizlemeye çalışmadıklarını söyledi.
Avusturya’da yaşayan Çeçen aktivist Bibulat N., “Ziyavdi Beloev ve kardeşine saygı duyuyorum ama onlardan Yaşlılar Konseyi üyeleri olarak yardım istemek asla aklıma gelmezdi” dedi.
Almanya’dan bir Çeçen, konseyi “Avrupa’da yaşayan Çeçenlerle çok az ortak noktası olan, yapay olarak kurulmuş bir örgüt” olarak nitelendirdi.
Asruddi K, “Zakayev’e karşı değilim, üstelik onun Çeçen diasporasındaki tüm politikacılar arasında en yetkin kişi olduğunu düşünüyorum. Ancak bu, Yaşlılar Konseyi gibi bir kurumun ‘tek adam’ için oluşturulmasına bir neden değil. Bu durum, kurumun ‘herkesten öte ve herkes için olma’ özellikleri taşıyan özünün kaybolduğu anlamına geliyor” ifadelerini kullandı.
“Birleşik Güç” adlı halk hareketinin aktif bir üyesi olan Saikhan Muzaev de Asruddi ile aynı fikirde. Muzaev, Yaşlılar Konseyi’nin yeniden canlandırılmasını amaçlayan toplantıda, ilgili konular yerine Zakayev liderliğindeki grubun planlarının aktif olarak tartışıldığını söyledi.
Kendilerini temsil edip etmeyeceklerini hiç kimseye sormadan 30 kişinin, tüm Çeçenler adına konuşmaya çalıştığını belirten Muzaev, diasporanın ‘gerçek’ bir Yaşlılar Konseyi’ne ihtiyacı olduğuna inanıyor. Muzaev, “Zakayev’e bağlıyken nasıl bir konseyden bahsediyoruz? Onunla birlikte ve onun altında çalışan konsey, Avrupa’da yaşayan tüm Çeçenler için yetkili bir kurum olarak kabul edilemez artık” dedi.
Norveç’in Oslo kentinde yaşayan bir Çeçene göre Yaşlılar Konseyi, modern yaşam koşullarında diaspora için tam bir atavizm (atacılık) örneği. Yani toplumda ortaya çıkan sorunları yerel imamlar, ulema veya saygın kişiler aracılığıyla çözüyorlar.
Çeçen kurumları
2022 sonbaharında Çeçen diasporası neredeyse aynı anda İçkerya’nın bağımsızlığını destekleyenlerin katıldığı, birbiri ardına iki ayrı kongre düzenledi. Fransa’da kasım ayında gerçekleştirilen ilk toplantı, “Birleşik Güç”ün başkanı Jambulat Süleymanov tarafından düzenlendi. Etkinlik, Ahmed Zakayev’in Belçika’da düzenlediği konferansın başlamasından bir gün önce gerçekleşti.
Kongreler, diasporanın iki lideri arasında bir tür siyasi düello haline geldi. Etkinliklere katılanlardan bazıları, İçkeryalıların karşıt kamplara bölünmesinden bahsetti.
Avrupa’da, yukarıdakilere ek olarak, Çeçen Cumhuriyeti İçkerya hükümetinin başkanlığını yapan Ahyad İdigov ve İçkerya’nın eski cumhurbaşkanı Covxar Dudayev’in eşi Alla Dudayeva’nın yönettiği bir sivil toplum kuruluşu daha bulunmaktadır.
2022 yılında yurtdışında yaşayan Çeçenler arasında şu partiler kuruldu: Hüseyin İskhanov tarafından örgütlenen “Çeçen Demokrat Partisi” ve Tumso Abdurahmanov liderliğindeki “Çeçenlerin Sesi Partisi”.
Avrupa ülkelerindeki Çeçen diasporasının nüfusu yaklaşık 200 bin kişi. Yaklaşık olarak Fransa’da 70 bin, Almanya’da 50 bin, Avusturya’da 30 bin, Belçika ve Norveç’te 20 bin Çeçen yaşıyor. Balkan ülkelerinde ise birkaç yüz Çeçen var. (kavkaz.r)
Çeviri: Serap Canbek
