Memlük İskambilleri İçin Ek

Gazetemizin 2010 yılı Mayıs sayısında Memlük iskambillerine değinen bir yazıyı dikkatlerinize sunmuştum.

Hatırlanacağı üzere İskambil kağıtları batıya Memlüklerden geçmedir. Makul bir beklenti, İskambil terim/deyimlerinin hiç olmazsa birkaçının Kafkas dillerine ait olmasıdır.
Gelin görün ki anlı-şanlıları dahil hiçbir ansiklopedi bu alanda tek bir Kafkas kelimesine yer vermemektedir. Bu ayıpla onları başbaşa bırakarak işimize bakalım.
Andığım yazının yayınından bu yana geçen zaman içinde, başlangıç için dahi pek çok eksik gediği bulunan yazıya iki konuda ek yapma ihtiyacı doğdu. Birinci ek sinek üzerine alternatif bir açıklamayı içeriyor. İkinci  ek ise Jıneps okuru Şibzaho Özcan Ses’in Jokere dair görsel katkısını dikkatlerinize sunuyor.

Elektronik ortamda yayımlanan bu resimleri ele alalım. Eğer soldan dördüncü sırada yer alan Meşe palamudu resmini Abhazca seslendirecek olursak; Ma-çı (Eskiden önemli bir yiyecek idi) elde ediyoruz. (Ad; Mışku). Resmi unutup seslendirilene odaklanırsak:
Maçı ses dizisinden hem Abhaz hem de Adığecede; ‘varlığı az’ anlamak mümkün. Sinek Türkçe bir kelimedir varsayımıyla hareket edersek; eldeki kelime uçucu küçük bir varlıkla ilintilidir. Bu durumda sinek Abhazca aMaçı -aMatsı (küçük-varlık) tercümesinden elde edilmiş olmalıdır (resimlerle bağlantı canlı tutulduğunda). M/B seslerinin kolayca birbirine dönüştüğü gözönünde tutulduğunda Adıgece Badze kelimesi ortak üretimin (Abhaz-Adıge) işaretlerinden biri olsa gerekir.

Kupa bahsinde işaret etmeğe çalıştığım ‘‘sürekli olarak bir ana kaynaktan beslenme’’ hali geçerli ise (kuab, kup-gup, guape-guapa) resim dizisinin baş tarafına da değinmeliyiz. ‘‘Maçı’’ civarında bir seslendirmeyi beklemek makul sayılmalı. Maçı’nın bizzat kendisi bu beklentiyi karşılar. Varlık-vurma, vuran-varlık anlamlarıyla. Müsabaka, karşılaşma anlamlarıyla İngilizce ‘‘Match’’ kelimesi eğer doyurucu bir etimolojisi yoksa buradan kaynaklanmış olabilir. İngilizce Mace-tokmak kelimesi de aynı bağlamda değerlendirilebilir. Bu son paragrafta değindiğim düşünceler için; Sevan Nişanyan’ın “Sözlerin Soyağacından” yararlandım. (Bkz. ‘‘maç’’ ve ‘‘maça’’ maddeleri.)