Balıkesir – 7 – 56. Bölüm

Değerli okurlarımız,

Ahmet Cevat Benk’in hazırladığı bu araştırma dosyasında; Türkiye’de yaşayan Çerkeslerin yerleşimleri, tarihçeleri, nüfusları, ekonomileri, asimilasyon karşısındaki kayıpları gibi bilgiler paylaşılıyor.

Köyde yaşayan sülaleler başlığı, tek başına halen yaşamakta olan sülaleleri içermemektedir. Köyün kuruluşundan bu yana, tespit edilebilmiş olan bütün sülalelerdir. Yasal düzenlemeler sonucu bir kısım köyler mahalle yapılmıştır. Biz, köy olarak ifade etmeye devam ettik.

Sizler de yaşadığınız bölgelerden ya da başka illerden bu konuyla ilgili arşiv bilgilerini ulaştırarak katkıda bulunabilirsiniz.

ahmetcevatbenk@gmail.com

Susurluk ilçesi Aziziye Köyü

Bağlı olduğu Susurluk ilçesine 11 km mesafede, güney yönündedir.

Köy, 1864 sürgünü sırasında Abzeh bölgesinden gelen Çerkesler tarafından kurulmuştur. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) sırasında Çerkesya’dan Balkanlar’a nakledilen Çerkesler, savaş sonrası tekrar Anadolu’ya sürüldüler. Bu sürgünde bölgeye gelen ailelerden bazıları bu köye iskân edilmiştir. Sürekli ikamet eden Çerkes aile sayısı 15’tir. Sürekli köyde oturmayıp arada sırada gelen aile sayısı da 20 civarındadır. Ayrıca köyde sürekli oturan 5 hane civarında da yerli halk bulunmaktadır.

Anadili ve kültür

En düşük anadilini bilme yaşı 50’dir. Yabancı evlilik oranı %40’tır. Düğünler karma olarak yapılır.

Köyde yaşayan sülaleler

Şewcen, Auĺ, Bırsır, Xuaj, Habraçü, Tawko, Tığuj, Śey (Tsey).

Susurluk ilçesi Balıklıdere Köyü

Bağlı olduğu Susurluk ilçesine 4 km mesafede, kuzey yönündedir. Köyü kuran Çerkeslerin çoğu Kıyı Boyu Şapsığ bölgesinden olmakla birlikte Batı Adigey’den gelen Çerkeslerdir. Kurulduğunda tamamı Çerkes olan köye, 1924 mübadelesi sırasında Bulgaristan’dan gelen 20 hane muhacirin iskân edilmesiyle karma bir köy halini almıştır. Kent merkezine yakın olması nedeniyle yerli halktan köye yerleşenler de olmuştur. Özellikle pandemi sırasında yerleşenlerle birlikte köydeki yerli halkın nüfusu 40 haneyi bulmuştur. Sürekli yaşayan hane sayısı 30 civarındadır. Yaz aylarında köyde yaşayan Çerkes hane sayısı 50’yi geçmektedir.

Anadili ve kültür

Anadilini bilme yaşı oldukça yüksektir. 60 yaş altında anadilini bilen kalmamıştır. 60 yaş altında nadir olarak konuşulanları anlayanlar bulunmaktadır. Düğünler Çerkes geleneklerine göre yapılır. Yabancı evlilik oranı %15 civarındadır.

Köyde yaşayan sülaleler

Şaweşüı, Apiş, Açümıj, Bjaşö, Carım, Yerğuj, Jade, Koblı, Kıtıj, Kuşıj, Ĺepş, Met, Taymez, Hatko, Hağur, Hakurin, Hapepxı, Hamıtej, Xahu, Śey (Tsey), Çeruşe, Çüşha, Çemişö, Şhalako.

Susurluk ilçesi Demirkapı Köyü

Bağlı olduğu Susurluk ilçesine 5 km mesafede, güney yönündedir. Türkiye Çerkes diasporasının yaşadığı en büyük köylerden biridir. 1950’li yıllarda köy nüfusu 700 hane 2.000 nüfusa ulaşmıştır. Daha sonraki yıllardaki hızlı kentleşme ve ekonomik nedenler, Türkiye genelinde köylerden kentlere göçü hızlandırdığı gibi Demirkapı Köyü’nden de hızlı bir göç olmuştur. II. Dünya Savaşı sonrası Bulgaristan’dan 20 hane civarında göçmen nüfus almıştır. Bu nüfusa 20 hane civarında da yerli halktan nüfus eklenmiştir. Bugünlerde köyde 300 hane, 587 nüfus kalmıştır. 50-60 hane civarı yaz aylarında ziyaret edilen evler bulunmaktadır.

Batı Adigey’den gelen Çerkeslerin kurmuş olduğu bir köydür. Köy nüfusunu, 1864 yılında Belaya Irmağı kenarında kurulan toplama kampındaki Abzehler ve Kıyı Boyu’nda eklenen Şapsığlar oluşturmaktadır.

Osmanlı arşiv kayıtlarına göre İstanbul üzerinden bölgeye getirilen Çerkesler, mevcut köyün 1 km yakınındaki Devrent adlı bölgeye toplanmıştır. Osmanlı arşivlerinde bu konu ile ilgili düzenlenen belgeden bu grup Çerkeslerin Hicri 04.10.1281, Miladi 12.09.1864 tarihinde bu bölgeye getirildikleri, Hicri 19.12.1281 tarihine kadar bu bölgede tutuldukları, Kafkasya’dan gelirken çeşitli şekillerde hastalanan bazı Çerkes göçmenlerin burada vefat ettikleri, cenaze giderlerinin kamu tarafından karşılandığı anlaşılmaktadır. Bu bölgede bir süre tutulan Çerkes muhacirlerin, o dönemde yoğun çınar ağaçlarının olduğu şimdiki Demirkapı Köyü’ne yerleştirildikleri, köye önce Çınarlı isminin verildiği, bilahare Demirkapı Köyü olarak değiştirildiği kayıtlardadır. Demirkapı isminin nedeni; köyün hemen yanından geçen, adı aslında “Romalılar Yolu” olup “Osmanlı Yolu” olarak anılan taş döşemeli yolun, köyün bulunduğu kısımda gerektiğinde kapatabilen demir kapı bulunmasından kaynaklanmaktadır. Köyde 1885 yılında tamamlanan, Abdülmecit tarafından yaptırılan tarihi bir cami bulunmaktadır. Osmanlı sarayı ile akrabalığı olan bir hanenin köyde büyük bir tarihi evi vardır. Bu evde yöreye gelen kamu görevlileri misafir edilirmiş. Ev sahipleri Adil, Cemal ve Fuat Meteoğlu kardeşler adına miras iken, kızları tarafından Susurluk Belediyesi’ne bağışlanmıştır. Oldukça otantik olan binada herhangi bir restorasyon çalışması yapılmamıştır.

Anadili ve kültür

50 yaş altında anadilini bilen kalmamıştır. Düğünler karma olarak yapılır. Yabancı evlilik oranı %30’lardadır.

Köyde yaşayan sülaleler

Bğuaşe, Auĺ, Açümıj, Bgane, Bjaşö, Barsbiy, Gute, Guser, Ǵış, Ğonejıko, Jançat, Zejeuç, Kezanç, Kuane, Çermıt, Leśerıko, Ĺışe, Mamxığ, Meretıko, Met, Hatko, Nepsew, Siyux, Thawko, Wışiy, Xuaj, Hut, Śey (Tsey), Çetaw, Şawko, Şewcen, Abıde, Şhalako, Apiş, Jane.

Susurluk ilçesi Kepekler Köyü

Bağlı bulunduğu Susurluk ilçesine 21 km. mesafede, kuzey yönündedir. Batı Adigey bölgesinden gelen Çerkeslerin iskân edilmiş olduğu bir köydür. Toplamı 32 haneden oluşmaktadır, sürekli ikamet eden Çerkes hane sayısı 4’tür. Yaz aylarında Çerkes hane sayısı 8-9’a çıkmaktadır. Çerkeslerin dışında Arnavut ve Bulgaristan muhacirleri iskân edilmiştir. Ayrıca köyde Manav diye tabir edilen yerli halktan 4-5 hane ikamet etmektedir.

Anadili ve kültür

Anadilini bilme yaşı en düşük 70’tir. Yabancı evlilik oranı %60 civarındadır. Düğünler genel olarak yerel enstrümanlarla yapılır. Düğünün içinde kısa bir bölüm Çerkes enstrümanlarıyla gerçekleşir.

Köyde yaşayan sülaleler

Ǵış, Gırbı, Thawko, Şewcen.

Susurluk ilçesi Yahyaköy

Bağlı bulunduğu Susurluk ilçesine 9 km mesafede, kuzey yönündedir. Toplam 70 haneden oluşmaktadır. Köye Çerkeslerin dışında Bulgaristan muhacirleri de iskân edilmiştir. Ayrıca Manav olarak tabir edilen yerli halk da yaşamaktadır. Köyde sürekli oturan 6 Çerkes hane bulunmaktadır.

Anadili ve kültür

Anadilini bilen Çerkes kalmamıştır. Yabancı evlilik oranı %80’dir. Düğünler yerel enstrümanlarla yapılır.

Köyde yaşayan sülaleler

Ĺıf, Xuaj.

Susurluk ilçesi Sultançayır Köyü

Bağlı bulunduğu Susurluk ilçesine 7 km mesafede, güney yönündedir. Köy toplamda 60 haneden oluşmakta olup köyde kalan Çerkes aile sayısı 5’tir. Köye yerleşen aileler Batı Adigey’in Abzeh bölgesinden Çerkeslerdir.

Anadili ve kültür

Anadilini bilme yaşı 60 üstüdür. Yabancı evlilikler ile ilgili veri bulunmamaktadır. Düğünler yerel enstrümanlarla yapılmaktadır.

Köyde yaşayan sülaleler

Xuaj, Auĺ, Kuaş, Hakurin, Hatko.

Susurluk ilçesi

Bağlı bulunduğu Susurluk ilçesine 17 km mesafede, güney yönündedir. 160 hane civarındadır, sadece 5 hane Çerkes kalmıştır. Köyde yaşayan Çerkesler Batı Adigey bölgesinden gelmişlerdir.

Anadili ve kültür

Anadilini bilme yaşı 70 üstüdür. Yabancı evlilik oranı %50 civarındadır. Düğünler karma yapılır.

Köyde yaşayan sülaleler

Śey (Tsey), Auĺ.

Yıldız Köyü

Susurluk ilçesi Ilıcaboğazı Köyü

Bağlı olduğu Susurluk ilçesine 23 km mesafede, kuzey yönündedir. Batı Adigey Çerkeslerinden Abzeh ve Şapsığ ailelerin yaşadığı köyde toplamda 60 hane vardır, Çerkes nüfusu sadece 10 hanedir.

Anadili ve kültür

Dil bilme yaşı 65 üstüdür. Düğünler karma yapılır. Yabancı evlilik oranı %50’dir.

Köyde yaşayan sülaleler

Ĺaşe, Yeşü’taĺe, Śey (Tsey), Şawetıku.

Susurluk ilçesi Muradiye Köyü

Bağlı bulunduğu Susurluk ilçesine 23 km mesafededir. 220 haneden oluşan köyde yaşayan Çerkes hane sayısı 10’dur. Çerkes aileler Batı Adigey bölgesinden gelen Abzeh Çerkesleridir.

Anadili ve kültür

Anadilini bilme yaşı 65 üstüdür. Yabancı evlilik oranı %50 civarındadır. Düğünler yerel enstrümanlarla yapılır.

Köyde yaşayan sülaleler

Nace, Blaneğapše, Śey (Tsey).

Çerkes kalmayan köyler

Söğütçayır Köyü’nde 1 hane Çerkes kalmıştır.

Karapürçek, Ümiteli ve Gökçedere köylerinde Çerkes kalmamıştır.