Soçi’de ‘cami sorunu’

 ‘ Thağapş’ın bu yaşlı camisi Çerkeslerin Soçi Olimpiyatları’nı protestosunun sembolü haline gelebilir… Müslüman sporcuların bu küçük tahta camiye ibadete gittikleri zaman dünya medyası dağların arkasında saklı, halkından arındırılmış bir ülkenin sembolünü gösterecek ve burada 150 yıl önce yaşanmış olan trajediyi bize hatırlatacak.’

Rusya, 2014 Kış Olimpiyatları’nı, bir zamanlar bağımsız Çerkesya’nın başkenti olan Soçi’de düzenleyecek. Bu kentte 20 bin Müslüman olmasına rağmen bir tane bile cami yok. Jemıkho(v) Süfyan, tarihsel nedenlerle açıkladığı kentte cami yapılmasına karşı olan resmi tavrı irdeledi

Geçtiğimiz aylarda New York’ta yaşanan cami inşaatı sorunu Batı ve Müslüman dünyalar arasında çekişmeye yol açtı. Benzer bir sorun Rusya’da da ortaya çıkabilir.

Zira 20 bin Müslümanın varlığına rağmen Soçi kent merkezinde cami yok. Olimpiyatlar sırasında Müslüman atletler nerede ibadet edecek diye insan düşünüyor? Ve 19.yüzyılda tüm halkı Müslüman olan bağımsız Çerkesya’nın başkenti olan bu kentte neden şu anda hiç bir cami yok?

2014’de birçok müslüman sporcu, yarışmalara katılmak için Soçi’ye gelecek. Peki şehir, dini ihtiyaçların giderilebilmesi için hazır olacak mı?

Soçi’nin şu anda bir imamı var. Ancak kendisi Çerkes olan bu imamın kullanabileceği tek cami(mescit), şehir merkezinden 20 km uzaklıktaki dağlık bölgede yer alan, 180 nüfuslu kuçuk bir Çerkes köyü olan Thağapş’da. Bir zamanlar bu nüfus çok daha fazlaydı ancak köylüler, Rusların 1864’de tüm ülkeyi ele geçirip sürgüne gönderdiği diğer binlerce Çerkesle birlikte Türkiye’ye göç etti. Geride kalanlar ise Kuban nehrinin ötesindeki bataklık bölgelere yerleştirildi. Köyü işgal eden Rus Ordusu’na bağlı 1.Kafkas Bölüğü, yakındaki şifalı su kaynağından dolayı buraya ‘Bozhiye Vody’ yani ‘Kutsal Su’ adını verdı.1935 yılında Bolşevik kahraman Kirov’a atfen ismi Kirov’a dönüştürülern köyün adı 1993’de resmi olarak tekrar Rusça ‘Bozhiye Vody’e dönüştürüldü. Köyün Çerkesce ismi ise Thağapş.

Stalin zamanında kapatılarak depo olarak kullanılmış olan bu 19. yüzyıldan kalma cami, Soçi ve çevresinde Sovyet döneminden ayakta kalan tek dini bina.Turistler ziyarete, Soçi’nin müslümanları ise ibadet etmeye geliyorlar. Rus, Çerkes, Dağıstanlı, İnguş, Çeçen ve başka halklardan Soçi’lilerin de katkısıyla 2010 yılında Çerkes inşaat ustası Kobli A. tarafından restore edilen cami, geçtiğimiz Ramazan bayramında yeniden açıldı.

Thağapş camisinin yeniden açıldığı günlerde Vladimir Putin, Moskova’daki merkez camiyi ziyaret etti. Bu fırsattan faydalanmak isteyen dini liderler, Soçi’de en azından geçici bir cami yapılması arzularını Putin’e ilettiler. Putin de bu dileği, Olimpiyatların organizasyonundan sorumlu olan yardımcısı Dimitri Kozak’a ileteceğine dair söz verdi.

Daha önce kalıcı bir camiye yönelik yapılan bir talebin resmi makamlar tarafından ele alınış şeklindeki anlaşılmazlık nedeniyle, dini liderlerin talebi bu kez geçici bir cami içindi. Zira Temmuz 2009’da Moskova’daki merkez camiyi ziyaret eden devlet başkanı Medvedev, ‘ birçok müslümanın yaşadığı ve çok sayıda turistin ziyaret ettiği yerlerde camilerin inşa edilmesinin zaruri olduğunu’ vurgulamıştı.

Başkanın bu sözleri Soçi’de de cami yapılabileceğine dair umutları yeşertti. Başkan daha da ileriye giderek, görüşmeye katılanlardan birinin dikkatlice dile getirdiği Soçi’de geçici cami yapma önerisine ‘neden geçici cami yapılacakmış. Bu kabul edilemez, mantıksız ve hangi açıdan bakarsanız bakın kötü bir fikir. Eğer bir cami yapılacaksa bu cami yüzyıllarca ayakta kalacak şekilde kalıcı olmalı’ demişti.

Soçi’nin belediye başkan yardımcısı A Rykov da geçmişte bu konuda ‘ kentte ibadete açık bir caminin olmaması iyi birşey değil’ demiş ve bu konuda gerekli çalışmaların bir an önce yapılacağını söylemişti.

Bu gelişmelerden cesaretle Rusya Müftüler Birliği kent idaresine Soçi’de cami yapılabilmesi için resmi izin talebiyle başvurdu. Fakat devlet başkanının bu sözlerinden hemen sonra Rykov, Müftüler Birliği’ni şaşkınlığa uğratarak hiç beklenmedik bir şekilde fikrini değiştirdi ve bu talebi, ‘Thağapş’da zaten bir cami var bu nedenle başka bir camiye de gerek yok’ diyerek net bir şekilde reddetti.

Thağapş’ın bu küçük ve tarihi camisi, unutulmuş müslüman bir ülkeden geriye kalan küçük bir ada, bir sembol aslında. Belki de bu unutulmuş cami Çerkeslerin Kış Olimpiyatları’nı protesto girişimlerinin sembolü haline gelecek zira kaderin bir cilvesi olarak olimpiyatların yapılacağı tarih olan 2014 aynı zamanda Rus-Çerkes savaşlarının bitişinin 150. yıldönümü. Modern Çerkes Hareketi tam da böyle bir sembole ihtiyaç duyuyor ancak 2014 tarihi yaklaştıkça bu sorun kartopunun büyüyerek çığa dönüşmesi gibi giderek ivme kazanıyor,

Şubat 2010’da Vancouver’da yapılan Kış Olimpiyatları sırasında Amerikalı Çerkesler ‘Eğer 2014 Olimpiyatları’nın Soçi’de yapılmasına izin verirseniz zulme uğramış atalarımızın mezarlarının üstünde kayak yapmış olacaksınız’’ mesajını dünyaya vererek ‘Rusya Evi’ önünde protesto gösterisi gerçekleştirdiler. Buna karşılık Washigton’daki Rusya Büyükelçiliği, basın sekreteri Y. Khorişko aracılıyla bir mesaj yayınlayarak ‘Çerkes Soykırımı diye birşeyin olmadığını ve bu yöndeki tüm iddiaların asılsız olduğunu’ söyledi.

Bir başka sorun da bölgelerin birleştirilmesi. Stalin zamanında, Rusya’daki 700.000 Çerkes idari olarak üç bölgeye ayrıldı: Adiğey, Kabardey-Balkarya ve Karaçay-Çerkesya cumhuriyetleri.

Üçüncü sorun, anavatnlarına dönüş hakkı olmayan yaklaşık 50 ülkeye yayılmış olan 5 milyon civarındaki Çerkes diasporası.

Bu arada Gürcistan, Rusya’nın Çerkes Sorununu çözmekteki isteksiliğinden yararlanmak istiyor. Bu yılın Mart ayında Amerikan Jamestown Vakfı’nın Tiflis’te düzenlediği konferansın katılımcıları Gürcistan parlementosu’nun Çerkes Soykırımı’nı tanıması çağrısında bulundu.Bunun üzerine Haziran ayında Gürcistan parlementosu, akademisyenlerin de katılımıyla bu konuyu görüştü. Aynı ay, Gürcü parlementerler Jamestown Vakfı’nın bu kez Washington’da düzenlediği ‘Soçi 2014: 150 yıl Önce Çerkeslerin Sürüldüğü Topraklarda Olimpiyatlar Yapılabilir mi? başlıklı konferansa katıldılar.

Bu olaylar dizisi ‘ Konferanslar Savaşı’ olarak adlandırılmaya başlandı ve Gürcü ve Çerkes ilişkilerinde beklenmedik pozitif gelişmelere yol açarak tarafları Soçi Sorunu üzerinde birleştirdi. Zira Abhazya ile Gürcistan arasında 1992-93’de yaşanan savaşta 2000 kadar Çerkes gönüllü savaşçı Abhazların yanında Gürcülere karşı savaşmıştı ve bu nedenle bir yıl öncesine kadar kimse Gürcülerin çerkesleri destekleyeceğini tahmin edemezdi.

Hiç şüphesiz, Soçi yönetimi hem Çerkes Sorununu hem de cami inşaatı sorununu yakından izliyor. Ayrıca çevreciler ekolojik nedenlerle, bazı vatandaşlar ise Olimpiyatlar nedeniyle yapılan kamulaştırmalarla evlerini kaybetmelerini protesto ediyorlar. Yakın zamanda yapılan Soçi belediye başkanlığı seçimleri de tartışmalı geçmişti. Kısacası herkes, ‘Soçi kartından’ yararlanmaya çalışıyor. Şu ana kadar resmi otoriteler bu farklı muhalif grupları birbirinden ayrı tutmayı başarabildiler ama daha ne kadar bu grupların birleşerek ortak eylem yapmalarına engel olabilirler?

Kent yönetimindekiler, İslami Teoloji hakkında da pek bilgi sahibi değil ve bu nedenle Müslümanların özellikle de Cuma günleri toplu halde camide ibadet etmeyi tercih ettiğini bilmiyor. Herhalde dünyanın birçok yerinden gelecek Müslüman sporcuların ibadet etmek için bir Çerkes köyüne gidip Çerkes imam Şhalaho Batmız’ın arkasında ibadet edeceklerini tasavvur edemiyorlar.

Bununla birlikte Soçi’nin belediye başkan yardımcısı konuyu hala yakından takip ediyor! O, ‘2008 Pekin Olimpiyatları tecrübesinden yararlanarak özel ibadet yerlerini organize etmeyi planlıyor. Bunu da ‘ kış sporlarının Müslüman ülkelerde popüler olmadığını’ vurgulayarak yapıyor!

Gerçekten de Müslüman ülkelerde kış sporları yapılmıyor mu? Müslüman olmayan ülkelerden kaç tane Müslüman sporcu gelecek? Anlaşılıyorki başkan yardımcısı 25 milyona yaklaşan Müslüman nüfusuna rağmen Rusya’yı Müslüman ülkeler kategorisinde kabul etmiyor. Ki bu milyonların arasında birçok dünya ve olimpiyat şampiyonu da var. İbadete açık yetmiş camisi bulunan Pekin ile Soçi karşılaştırılabilir mi?

Şu kesin ki Çerkesler Vancouver’da yaptıkları protestoları tekrar edecekler. Müslümanları Çerkes camisine gitmek zorunda bırakan Soçi yerel yönetimi de Rusya’nın hala kapanmamış olan ve Olimpiyatlar yaklaştıkça acısı daha da artan bir başka yarasını daha kaşımış olacak.

Olimpiyatlar sırasında Müslüman sporcular bu küçük tahta camiye ibadete gittikleri zaman dünya medyası dağların arkasında saklı, halkından arındırılmış bir ülkenin sembolü olarak bu küçük camiyi gösterecek ve burada 150 yıl önce yaşanmış olan trajediyi bize hatırlatacak.      (opendemocracy.net)