Adige Dil Derneği

0
1437

Başlarken
Kaybolmakta olan diller arasında sayılan dilimizin yeniden yaşama kazandırmak için yapılan yoğun tartışmalar bir türlü pozitif olarak sonuçlandırılamamıştı.

Bütün bu tespitler ve ihtiyaçlar nedeni ile Adige Dil Derneği kurulmuştur. Adige Dil Derneği kurulmadan önce Türkiye’de yaşayan Adige’lerin kurum yöneticilerinin hemen hemen tamamı ile gerekçeler açıklanarak kurulma girişimi anlatılmıştır. Yine görüşme yapılan tüm örgütlerin yöneticileri Adige Dil Derneği’nin kuruluşunu desteklediklerini beyan etmişleridir. Adige Dil Derneği kurulduktan hemen sonra seçimli kurultayını yapmıştır. Kısa bir süre sonra da Ankara’da bir dil kurultayı yapma kararı alınmıştır. Yine kurultay öncesi başta KAFFED olmak üzere tüm Adige örgütlenmeleri ile istişarelerde bulunmuş ve olumlu tepkiler almıştır. Ankara’da yapılan Adige Dil Kurultayı için bir yönetmelik hazırlanmıştır. Yönetmelikte diğer Adige örgütlenmelerine sayıları oranında delegasyon verilerek genel kurul oluşturulmuştur. Karar için yeter sayısı 3/2 olarak belirlenmiştir. Yapılan kurultayda Latin alfabesinin kullanımı da dahil olmak üzere Adige dili ile ilgili araştırmaların yanı sıra alfabe hazırlığı, dilbilgisi kitabı, imla kılavuzu, sözlük gibi dokümanların hazırlanması, fiil tiplerinin incelenmesi, eklerin kodlanması, bilinmeyen kelimelerin tespiti, kelime ve fiil kurallarının elektronik ortama aktarılması, sonradan ortaya çıkan kavramlara dilin üreme biçimine uygun şekilde Adigece karşılık bulunması, Anadolu ve anavatanda yaşayan Adigelerle ilişkiler kurarak bilinmeyen ya da kaybolan kelimelerin karşılıklarının bulunması ve Microsoft’a tanımlanma Google çeviri programına girebilmek için gerekli altyapıyı oluşturma amacı ile bir komisyon oluşturulmuştur. Bu komisyon bir yılı aşkın süredir çalışarak hedeflenen mesafenin yüzde seksenini gerçekleştirmiştir. Kurulan komisyonda çalışanların bir bölümü mühendis ve akademisyenlerden oluşmaktadır, komisyon üyelerinin faaliyetleri sadece dil çalışması ile ilgili değildir. Bazı komisyon üyeleri organizasyon hizmetleri sunmakla birlikte, diğer bölümü de bilgisayar ya da yazılım uzmanlığı bilgisi ile katkı sunmaktadır. Sonuç olarak; Adige Dil Derneği; Doğu ve Batı Adigece kelimeleri toparlamak-toplamak, yeni çıkan kavram ya da cisimlere dilin üreme biçimine uygun isimlendirmek, arşiv oluşturmak, Adigece ile ilgili dokümanlar oluşturmak, bir TV ya da radyo işletiminin alt yapısını oluşturmak, (sinema, çeviri, alt yapı vb) Adigece’yi çeviri programlarına sokmak, özel ya da resmi okulların eğitim-öğretim programlarını hazırlamak üzere yapılanmıştır. Bu amaçla Adige Dil Derneği, yapılan çalışmaları her ay bir bülten hazırlayarak,  Jıneps gazetesi ile birlikte hemşerilerimize ulaştırılacaktır.

Ahmet Cevat Benk

**
KIDDELEJAĞEXER – ADIǴE BZE XASE

Naje Ali İhsan Tarı                                         Türkiye

Hatko Nuri Ersoy                                           Türkiye

Fethi Receb                                                    Hollanda

Şewoşü Hakkı Acı                                         Türkiye

Mustafa Saadet                                             Türkiye

Meretko Fehmi Tümer                                  Türkiye

Tu Faik Toğrol                                                Almanya

Thawuko Fahri                                               İsrail

Ahmet Cevat BENK                                      Türkiye

Hatko Şevki                                                    İsrail

Cemil Ülker                                                   Türkiye

Ramazan Mırza                                             Maykop

Faik Toğrol                                                     Almanya

Faruk Arslandog                                            Türkiye

Kemal Jaluga                                                 Ürdün

Basbiy Necdet Demiral                                Türkiye

Abaze İbrahim                                                Nalçik

Asım LAbay                                                    İsrail

Ḣoaj Muhammed                                          Ürdün

Mücella Demir                                              Türkiye

Saim Sezgin                                                  Türkiye

Saim Kablan                                                  Türkiye

Foad Napso                                                   İsrail

Elden Pşımaf                                                 Suudi Arabistan

İshak Kıtıj                                                        İsrail

**

ADIǴE BZE XASEM YİCEPSAĹ

""

Mı ofım tızpıĺır yiĺes pş`ım yeḣu. 14.03.2012 Yiĺesım Adıǵe Bze Xase zexetşağ. 15.12.2012 ım Ankaram “Adıǵe Bzem Yiwunafe “ zedrağaştew Xexes Adıǵexem Adıǵe Latin Alfaber zerahanew trawubıtağ. Bze ofım télejehınew “Adıǵe Bze Lejenığe” zexedğewuçöáğ. Dunayem tıde şıa Adıǵxem internetće taĺeası. Ti ćale yeğecaqoxem pçıha kesiy calexer rağace. Bze lejaqoxer latiniy, kiriliy xeź yamş`ew bzem yehıĺ`ağe zećeriy kağoyi. Marı Wupće, Cevap fedew tış`ağe of xer.

W: Dunayer zı xehağe dijital psewućem tibze xettıxen fay.
C: Keqoşt ĺeḣanım zećeriy teĺefonım yequjışt. Makeriy, suretxeriy, guşıeriy, wideoriy, exceliy, wordiy, facebookuy, skype iy pemıć kıćećışt programxeriy. Telefonxem bzexer zeraźećew, wübzeće wödeuşöw zı dunayem tıxehaşt. Mıxem taxetışün feşće tibzeće feoáğe zećeriy txığew tian fay. Miy yehıĺ`ağew Adıǵabze-Tırḱubze-İngilizıbze txığew guşıe 108.000 yeḣow guşıaĺe (www.danef.net) ım yit.. Mafe kesiy xemıtıxem taĺeḣu, teğaće. Ay yizakop; Kaberdey, Abzaxe, Şapsığ, Meḣoş … Oáce zetéćıxeriy xetetxe. Turkiyem, Xeḱum, İsrail, Ürdün, Awrupa’ m şıpsewu Adıǵexer pçıha kesiy internetće tızexeguşeehıjı. Tawupćı, kıtewupćıx. Neh şıpker tetxı. Ay feşhafew nepere psewućem kıxećew televizyon, gazete of xemće tişıćağe huşt guşıa ćeps 4.500 yilejen tıwuxığ. Danefım xettıxağ. Yi linkxer;
http://danef.net/web/adige/default.asp
http://danef.net/web/eng/default.asp
http://danef.net/web/tr/default.asp

W: DANEF guşıaĺem sıd feoáğe yiar ?
C: Terıće be feoáğe yiı`. Yipḣeh-yiteku` ḣuğe Adıǵexer tıde şıamiy internetće woreḣu, téĺefonće woreḣu kıtĺeasışü. Zıfaye bzemće zıfaye guşıer kağotışü. Keberdey worehu Şapsığ woreḣu guşıexer zadaĺeğuşü. Guşıexem yatxıće standartew teığı. Zefedew zedeteş`e, zefedew zedeteığı. Guşıem paye word će wutxağemı şıenğepsır guşıexem ya şapḣe yiığew pxencı txığer kéğeterezıjı. Google, Windows, Yandex im yettışt database teğehazerı. Guşıe 20.000 ım yeḣow Abzaxe bzece yimakiy yit. Bze zezğaş`ermće yişü`ağe kaqo.

W: Latin, Kiril zexeź teş`a?
C: Terıće Adıǵeće txığe zećeriy feoáğeşxo yiı`. Teretxışüriy arı tızfaye. Te Türkiyem tışepsewu. Dunayem neḣıbe Adıǵer miy yisıx. Tıığ şıenğepsım, telefonum tét harfxer latin. Te tış`ere harfxemće neḣ gupsefew tetxeşü. Ay feşhafew Tırḱu harf makexer te tibziy xet. Sabiyxer zesağe harfxemće Adıǵe bzer neh zerağeş`eşt.

W: Kirilće txığexem taştew taceşt? Zır latin, adrer kiril ḣume; taştew tızegurıoşt? Taştew tızefetxeşt?
C: Tızegurıoşün feşće Adıǵe bzer kıtşemğupşen fay. Tızefetxenew zıḣuće şıenğeps programım zeréźećı. Dijital txığer; latin-kiril, kiril-latinew şıenğeps programım zepréğaze. Kiril alfaber zı harf zı make zereşımıtım, programımće kinığo kıpećı. Guşıem paye kiril alfabem harfır harf ḱupım yaxet (Iу, Цу, Ку ШIу Шъу Хъу Тıу Гъу Жъу Къу Кıу ПIу ). Yej yizakowuy (u, wu,wı) fedew zefeşhafew wukéce. Mı zexepḣağe harfxem şıenğeps programımće yizexefın kinew şıt. Programım yi link: http://danef.net/web/tr/ppt/cevirmatik.jar

W: Latin Alfabem yiğepsıće sıd fed ?
C: Zı harf-zı mak, zeretxığem fedew wöce, wuzerécerem fedew wotxe. Guşıem paye kiril alfabem (цу / цы : ц mı harfım ы:ı harfır kızgohaće: śı , у:u harfır kızgohaće: çü wokéce. гы / гу г mı harfım ы:ı harfır kızgohaće: ǵı , у:u harfır kızgohaće: gu wokéce) . Latin Alfabem harf makexer zeḣoćırep. Nepe teknolojimce nehıbe zeraharer latin harfxer arı. Türkiyem yi harf makexer tibze xetıx. Tırḱu Alfabemće zağore guşıexer wotxışü. (ha, şıdı, şıne,atake,kancı,thaçet, kaz, bace, tığuj, bığu, melı,blane,pıjı,bzıwu, mışe, çet, a, ne, pe, je, abjane, ape, agu, alcan,jepk, şha, gu, jejiy, nıbe, tame… fedew)
Adıǵe makexemće tişıćağe harfxer latin harfır yiĺapsew yićıu apostrof zıtétxer arı. Apostrof zıtét harfxer ya neḣ maće zethaxerem yatétğewuçöáğ. Guşıem paye Ćeraşe Tembot yitxığe Ḱuḱo ziše romanım (E:55.383), (É:4.741) harfxem yabağe miy fed. Wuramım téucıre makem É maker zı deućıme, E maker pışquzew deućı.
Yipeće kirilće txew latinım téhajığe Zağore Awrupa xeğeguxem ya alfabe şııćexemiy taxeplağ. Guşıem paye Liwonyam diyakritik zıfat`ow yia harfxer (ā ä ǟ ḑ ē ī ļ ņ ō ȯ ȱ õ ȭ ŗ š ț ū ž) mıxer arı. Te yaneḣ be zerahare apostrof (‘) zethağ.
Makem yehıĺ`ağe sistem zıt`oće: Makemće pıçığom, pıçığomće guşıem, guşıemće guşıe psığem yeqoaĺ`ere sistemır arı. Make zie harfır make zimıe harfım make ritıgore pıçığom ĺeası.(make zie harf + make zimıe harf =ğepıtağe pıçığu).( make zimıe harf + make zie harf = uxığe pıçığu). Make zimıe 33 harf, make zie harf 9 zıxet alfabem teoriyemće uxığe pıçığo 297 kétı. Adıǵabzem ( 33 pemıć bzexem kaxećığew),  zefeşhafew uxığe pıçığow 240 xet. Guşıem paye ( F ) make zimıe harfım yi cabğuće make zia harf 9 kıguhagore 9 uxığe pçığo kétı. Alfabem yi link: http://danef.net/web/tr/ppt/DERS.pptx

W: Latin harfxer şıenğeps programımće neḣ gupsefa?
C: Şıenğepsım yi program zeretıtxıre harfxer latinır arı. Te sıdıće tişıćağe ḣuşt ? Ti ḣuşıexem ya şöáşe zetécxer kezğewunafere şıenğeps programır arı. Sıda zıp`oće ḣuşıe 65:000 yeḣow tiı`. Zı ḣuşıemiy yişöáşe formxer 155 yeḣu. Mı zećeriy tıtxın tıome 10.000 yeḣow txiĺ meḣu. Mıxem huşıexer kaxepğotejınır yerağu`. Şıenğeps programınće yi keğotın gupsefded. Listbox ım yepxığe ḣuşıexem harf zı-ṫ`u zıptxıće waleasışü. Şıenğepsım zerişıre şııćem zı harf-zı makem yehıĺ`ağew kiĺıtegore zexéfı. Guşıem paye (kıpıtḣın) ḣuşıem yişöáşe yizetéć kiğotı zıḣuce semegumće yapĺ`enıre harfır kiĺıtegore (ı); (i,a) yeşi`.

W: Şıenğepsınm ti huşıexer kéğotıjışöá ?
C: Fışüıtéxın, kızećefın miy fedew vektörel huşıexer şıenğeps programım kéğotı. Te tızéregupşısırem fedekabzew; pıźexemre, ĺapsexemre zı sistemew zexéğawuçö. Kıtşeğupşejığew, tigu kemıćıjıxere kıxéğewunefıćı.
Yiperıye pıźexemre: (go – xe – de…) Ḣuşıe ĺapsem yisemegu` kıpeḣox. Yaṫ`onere pıźexer: (kı – fı- ze – şü`ı). Yiperıye pıźexem yasemeguće kıpeḣox. Guşıem paye (kı – ze – fı – xe ) pıźexemre, (fın) ĺapsemre kaxećıre vektör ḣuşıexer; (xefın, fıxefın, zexefın, kıxefın, kıfıxefın, kızexefın, kıfızexefın)
Kıxedğewunefıćığe 820 pıźere, 312 ḣuşıe ĺapsere meḣu. Şıenğeps programım mıxer zexiğawuçögore 240.000 ḣuşıe kiğotığ. Feoáğe ziaxer kaxexığen fay.

W: ADIǴE KLAWYE
C: Adıǵe Klavye programır ćeğ linkim yit. Guşıem paye (ṕ harfır Altgr çıumre p harfımre wuzedıtéunćen fay)
http://adigedilder.com/web/tr/A/adige_klaviye.rar

W: ŞIIENĞEPSIM TIXIĞER YEPĹEQU
C: Word re Excel programxemće pxencı txığexer şıenğepsım yepĺequ. Pxencı txığemı yişıpke kıxéğewnefıćı (F7 çıumće). Miy standardew pxenc xemtew tıtxen amalır kıtétı.

W: ĹITEMATİK:
C: Programır ćeğ linkim yit. Danef guşıaĺem pçağexer ĺapse 20 ım yepxığew, Ĺıtematikim pçağexer ĺapse 10 ım yepxığew kétı. (Guşıem paye 99 pçağer Danefım: ṫ`oćipĺ`ıre pş`ıqubğure, Ĺıtematikim bğuç’ bğu ow yit)
http://danef.net/web/tr/ppt/LITE.xlsm

W: BZE ZEZĞAŞ`EXEREMĆE GUŞIAĹ:
C: Bzer zezğaşerm yaneḣ yişićağe ḣuşt guşıe 2500 zit guşıaĺem yi link: http://www.adigedilder.com/web/tr/A/DANEF.rar

W: BZE ZEZĞAŞ`EXEREMĆE GUŞIE CEGUĆ
C: Şıenğepsım yiprogramce melaje. Yi link:
http://www.danef.net/web/tr/ppt/words.rar

W: SLAYTXER.
C: Slaytew 2500 meḣu. Zefedew, ḱup ḱupew goşığew, suretre makere yitew, bze zezğaş`eremce arfağo kıfeḣow slaytxem ya link:
www.danef.net

ĆEWUX
Dunayem sıd fedizew titekohı tıḣuğemiy, tıde şıa Adıǵeriy internetım tızeripxışüşt. İnternet zıdeş`am, şıenğeps woreḣu, telefon woreḣu te ay tışııı`. Windowsum, Google m…tıxetın, ceb telefonxem tibze make yarıtın feşće telaje. Adıǵe database re, yi gramer şııćere teğehazerı. Zećemiy şükéteğeblağe.

ADIǴE BZE XASE

Kabardey fonetik alfabe

ADİGE DİLİNDE FİİLLERİN ÇEKİM KALIPLARI

Adige dilinde fiil çekim kalıpları 155 adettir. Dilimizde 66.000 üzerinde fiil mevcuttur. Örnek olarak 6 zaman formu Abzax ve Kabardey şivesi ile verilmiştir. www.danef.com adresindeki “Filmatik Programı” tüm bu fiillerin çekim kalıplarını vermektedir.

 

""
""

Fiil çekim kalıpları

 

GUŞIENAĹ: FIKRA

LEJIĞEM ĹITENIĞE FEŞ`IN  Batı Adıge (Cemguy) Lehçesi

Hindistan (şöxem yiaze feoáğew) Ranga Guru yišew, šerıow zı suretış`e şıpsewuştığ.

Ay yiğesağe suretış`e Raciçi yilejenığe yiwuxıy yawujıpke yiş`ığe suretır Ranga Gurum riğeĺeğunew fihığ. Rangu Gurum;

– Cır wo suretış`e wuhuğ Racaçi kırioáğ. Cıre kınewuj wüsuretxem yapĺıştxer, šıfxer arı. Šıfxer be zıtét wuramgorem mı suretır kaĺeğunew ğeṫıĺ. Zı txinĺıgoremiy “Şügurımhırer  şüğetḣ” tetxıy, zı kalem pĺıjiy ćerıĺh.

Raciçi kırioáğer yiğeśećağ. Mafiş téş`ağew yisuret yeṕĺıne zeqom yigu yizığ. Kelem pĺıjıće zexamş`ıćıjı yaş`ığ. A fedizew zıpıĺığe, yiguće yiğetḣığe suretır zı depk pĺıj fedew kenağ.Yigukawo xetew suretır Ranga Gurum kıfihıjığ. Ranga Gurum zémğap kırioáğ. Yićerıće féjej. Raçici, yićerıće zı suret yiş`ıy Rangu Gurum diy zéhım RangaGurum mı suretıriy adrer zıdebğeṫıĺığağaem hıriy pıĺ. Zı txinĺıgoremiy  “Şügurımhırer  şüğeterezıj” tetxıy, zefeşhaf şö zia kelem bauy ćerıĺh kırioáğ.

Raciçi krioáğer yiğeśećağ. Mafe zawle téş`ağew yi suret yepĺınew qoáğe. Yi suret ğetḣığe ziy yiap. Guşü`e gore Ranga Gurum dıy qoáğe. Zıtétır rioáğ. Ranga Guru;

–  Raciçi, yiperıyemće šıfxem amal zaptıće sıd fedizew gukéwo pıoh zareş`ıre pĺeğuğ. Yeğaş`em suret zımş`ığemiy pş`ığe suretır yišelağ. Yaṫ`onerıyem pxencı xetxer şüğeterez yap`oáğ. Zıgore pş`eşünır şıenığem yepxığ. Zıśe zımş`erem yiğeterzışüştep.

– Carı kos`oştır Raciçi, Aze wuḣukodıyeće yikuştep. Zexeş`ıćıre, şıenığere kuxeĺın fay. Wülejığe yipće  ziy xezımış`ıćırem zexiş`ıćıştep.

LEĴIĞAM ṔAĹE YETIN Doğu Adıge (Kabardey) Lehçesi

Hindistan pĺıfexem ya aze jıxaawe,Ranga Guru yišew,šerıow zı suretış’ ṩıat ji. Abı yiğasa suretış’ Raciçi abatqe zeğaş’enır yiwxawe,yiwuj zı suret yiş’ıri,Ranga guru xuihas. suretır zerıḣam ş’ewuṕş’as.

Ranga Guru;

-We abaṫće suretış’ wuḣawe kızoĺıte Racaçi ,abaṫće wi suretım yiṕaĺer jılem yağawvınus jeri suretır k’alem ,šıuxhar naḣ şızexosu,suretır psomi naḣ şaĺağunu zış’ıṕe dey yiğuvınu jırı’as.Yibğumi zı kalem pĺıĵıre šıuxham yagu yirimha ş’ıṕexer yašelenu zı txığa yıtxu bğadilhanu jırias.

Raciçi kıjıriar yiğazeş’as.Maxue zıṫuş’ newujım,suretım yepĺınu şıquam,suretırpsori zırı wumĺağujın xuediz yašelaw yırihaĺas.Gure psereće zıtelejıha suretır pĺıĵće šela blınım xuedet ji.Ewe yijağue ḣawe suretır Ranga Guru xuihıri ,yıgur zerıquedar . jırias.Ranga Guru yıgur yımğaquedınu,suret ş’ınım yelejın xueywe jırias.Raciçi ş’erış’ew suret yış’ırı Ranga Guru xuihas.Ranga Guru suretır argoru yipeće zıdiğuvam de yığuvınu,awe mızem ṕĺıfeham şış zıtxuxıre,šıuxham yagu yırimıhar yağawzexunu zıtxıl bğurilxanu  jırias ji. zıtxuxıre,šıuxham yagu yırimıhar yağawzexunu zıtxıl bğurilxanu  jırias ji. ṩıquam,suretım zi yemıabahaw,pĺıfexari,zerašelahari zi zeramxawe yeĺağu.Ewe guferi jeće Ranga Guru de queri suretım zerem’abahar jırias.

Ranga Guru mır jırias;

-Ḟıwe sĺağu Raciçi, we yapeće,šıuxham k’axebğaneme sıtxuediz wunafe kıpxaş’ınumi pĺeğuas.Ya ğaş’em suret zımş’a šıuxhar kaqowre wi suretır yašelas.A we yeṫenerem,abıham mıḣahar yağawzexunu, ş’enığaće  bğadexanu yajep’as.Ş’enığa zehan şhaće. zeğaş’en xueys. Zımi yamış’e oxur yağawzexunu yıwuj yıxaım.

Ḟuwe slağu Raciçi,aze wuḣunur yırikum,Şenığay pxeĺın xueys.Wi lejığam yı ṕaĺer yış’er zımş’ej Ḟuwe slağu Raciçi,aze wuḣunur yırikum,Şenığay pxeĺın xueys.Wi lejığam yı ṕaĺer yış’er zımş’ej aromğaxa,zey zımış’eham waymnıḱoḱ.

EMEĞE DEĞER VERMEK

Hindistan’da renklerin ustası anlamına gelen Ranga Guru adı verilen çok ünlü bir ressam varmış.

Onun yetiştirdiği bir ressam olan Raciçi ise artık eğitimini tamamlamış, son resmini yaparak Ranga Guru’ya götürmüş ve ondan resmini değerlendirmesini istemiş. Rangu Guru ise;

– Sen artık ressam sayılırsın Racaçi ve artık senin resmini halk değerlendirecek diyerek resmi şehrin en kalabalık meydanına götürmesini ve en görünen yerine koymasını istemiş. Yanına da kırmızı bir kalem
koyarak, halktan beğenmedikleri yerlere çarpı atmalarını rica eden bir yazı bırakmasını istemiş.

Raciçi denileni yapmış. Birkaç gün sonra resme bakmaya gittiğinde tüm resim kırmızı çarpılar içinde ve neredeyse görünmüyor. Emeğini ve yüreğini koyarak yaptığı tablo kırmızıdan bir duvar sanki. Üzgün bir şekilde resmi Ranga Guru’ya götürmüş ve ne kadar üzgün olduğunu belirtmiş. Ranga Guru üzülmemesini ve yeniden resme devam etmesini önermiş. Raçici, yeniden resmini yapmış ve Rangu Guru’ya götürmüş. Rangu Guru tekrar resmi aynı meydana ama bu sefer yanına bir palet dolusu çeşitli renklerde yağlı
boya ve birkaç fırça ile birlikte bırakmasını istemiş. Resmin yanına da insanlardan beğenmedikleri yerleri düzeltmesini rica eden bir yazı bırakmasını söylemiş.

Raciçi resmi meydana götürmüş. Birkaç gün sonra resmi görmeye gittiğinde meydanda resmine hiç dokunulmamış, fırçalar da boyalar da kullanılmamış. Çok sevinmiş ve koşarak Ranga Guru’ya gitmiş ve resme dokunulmadığını söylemiş. Ranga Guru ise öğrencisine demiş ki;

– Sevgili Raciçi, sen ilk seferinde, insanlara fırsat verildiğinde ne kadar acımasız eleştiri yapabileceğini gördün. Hayatında resim yapmamış insanlar dahi gelip senin resmini karaladı. Oysa ikinci seferde, onlardan hatalarını düzeltmelerini istedin, yapıcı olmalarını istedin. Yapıcı olmak, eğitim gerektirir. Hiç kimse bilmediği bir konuyu düzeltmeye kalkmadı.

Sevgili Raciçi, mesleğinde usta olman yetmez, bilge de olmalısın. Emeğinin karşılığını ne yaptığından haberi olmayan insanlardan alamazsın. Onlara göre senin emeğinin hiçbir değeri yoktur. Sakın emeğini bilmeyenlere sunma ve asla bilmeyenlerle tartışma.

**

Einstein Batı Adıge (Cemguy) Lehçesi

Einstein  yikonferansxem yi ḱuzéf  ćiğow qoştığ.  Cıriy zı konferansım yejağexew yi ḱuzéf:

-” Be ḣuğesı wukéseşećı. Kaṕ`ore zećeriy psım fedew zesğeş`ağ.” Zéom;

– ” Ade moştew teğeş`ıba. Tızdeqoştım se saş`erep.

Yeğaş`em saĺeğuğep. Tişığınxer zebletḣun. Si pao kostın.  Ḱur se seğef . Wo mew keṫıs yiuy, zegurıoáğex.  Ḱuzéfem konféransır daxew kiotağ. Wuṕćexem ya peğoćiy daxew  yaritığ. Konferansır yiwuxın yiogore zıgore keteciy kinew zı fizik wupće kitığ.  Ḱuzéfer zıśeće kızetémuwçöw:

-” Ye woriy mır se si ḱuzéf kiş`en, yiuy yiḱu zéfe kécağ.

Einstein Doğu Adıge (Kabardey) Lehçesi

Einstein konferansham sıtş’ığuey yi guzexom yiğusowe qot ji.Zımaxo gor konferansım qonu ğogum texahawe,gu zexom Einstain;

-zewushan qod ş’awe fe fış’ıpsaĺeće ş’ıbağımće sışısu fe sık’ıwodao,jıfanu psaĺehar zerızıxew soş’e jias ji.Einstain dehaşxıri zıpsaĺe k’ıjırias;

-Nıgı dızdeqonu ş’ıṕem se zi sık’ış’ašux ım… di pı’amre di śak’omre zetḣojınsı ser papṩe we psaĺe,seri ş’ıbağımće sıṫısınsi sık’odeons jias ji.Guzexor pejdıddew teĺıgow ,azow pseĺas ji.Kızrewupş’a wupş’ehari zaxuew ya piojas ji.Pseĺen yiwuxu şıṫısıjınudıdem,zıguerım,apş’endeux zi k’emupş’ahaw ewe guğu zı fizik wupş’e k’ewupş’as ji.Guzexor zi ztemuvıawe k’ewupş’am de ziğazeri;

-Mıpxodizu wupş’e tınç wuk’ızewupş’ınır pejdıdow ğaş’eğons jias ji.Yiṫaney şıbağımće des Einstain yariğaĺağuri mıpxodew yajırias ji;

-Nıgıpstu şıbağımće des si guzexor k’ezgenure fık’ızrızewupş’a wuṕşer abı k’iş’efınus jias ji.

Einstein

Einstein konferanslarına hep özel soförü ile gidermiş. Yine bir konferansa gitmek üzere yola çıktıkları bir gün soförü Einstein’a;
-” Efendim, uzun zamandır siz konuşmanızı yaparken ben de arka sıralarda oturup sizi dinliyorum ve neredeyse söyleyeceğiniz her şeyi kelimesi kelimesine biliyorum” demiş. Einstein gülmseyerek ona bir teklifte bulunmuş:
– ” Peki, şimdi gideceğimiz yerde beni hiç tanımıyorlar… O halde bugün palto ve sapkalarımızı değiştirelim, benim yerime sen konuş, ben de arka sırada seni dinlerim.” Soför, gerçekten çok şahane ve başarılı bir konuşma yapmış ve sorulan bütün soruları doğru cevaplamış. Tam yerine oturacağı sırada bir kişi, o güne kadar konferansta sorulmamış ağır bir fizik sorusu sormuş. Soför, hiç duraksamadan soruyu soran kişiye dönüp:
-” Böylesine basit bir soruyu sormanız gerçekten çok garip” demiş. Sonra da salonun arkasında oturan Einstein’i işaret ederek söyle devam etmiş:
-” Şimdi size arka sırada oturan soförümü çağıracağım ve sorduğunuz soruyu, göreceksiniz, o bile cevaplayacak.”

**

ADIǴE WOREDIJ

İskenderew ĺ`ı şhazakom

Kiqohağer be dedew,

Yigu yıxıćırer be şhaém

Zerioten yimığotew,

Pşığew ğogum tétishağew,

Nepsi ğıbziy zexiĺhağew

Yej-yejırew zeréojı:

-Guşıaćer, Adıǵabzew

Séáne gupsem kıs`üĺhağew

Nalmes-nalkutew

Çeş mezaxem kışılıdırer,

Sıqodıştew, sımığeqodew

Sışızğearer worı.

Worı  qoáće kısezıtew

Siqu yimaşü`e ćezğestırer.

Adıǵabzew, yidexağeće

Gum yiaşü`ıxer kizıxırer

Zexezıxırer zığeguşü`ew

Nefıneşxo kızpixırer;

Siqu pĺıme, piy jalımım

Şebzaşe wosewṫupşı,

Siqu peme, siĺepkı

Wored daxe fesewusı.

Pçıćew mezım kışıcegurer

Mez ćeğıxer zığenefrew

Şıblew kuşham ḱışıorer

Kuşha mıjöxer zeriźew

Ye sićasew nıdeĺfıbze

Yafemıdew daxe deder,

Woş`a wo, cı wuzfeder,

Wumış`eme ḱos`oniy;

Psıxo ćerew mıjö ćeğım

Ćewubıtağem wufed, sipse,

Wumake keu şhayem

Waĺeğun yamĺećew.

Wudexağe zexezıxırer

Yiwuşḣohew wuaşüı şhaém,

Wüaşü`ığe yıkun wase

Kufamış`ewiy kıxećı.

Ade ğaş`er moştew qona!

Adıǵabzew, bze şabew,

Guşıişew zızepıfeće

Dunay psewur kızerıćırer,

Ṕ`uĺınce mıwućıtağow

Mıśakew, dexeoáler,

Ḣunba şüo, wüguşıe

Zıuĺır rıguşxonew,

Adıǵe tıde şıiy

Wüĺeṕağe kaş`ejınew

Şöseo:  nıdeĺfıbze

Zimiem mılḱu yiep,

Koş yimıaw, yeğezığew,

Şıaşt nasıpınçew…

Se zğaş`o, mılḱu yinew,

Adıǵabzer késehaćı.

Tığe stırım yesımğestew,

Wuayi-jıbğiy yamığepćıjew..

Arı şhaém sızfeguarer

Zexaçüntxıy, rafıjağew,

Yićıguy kıbğınağew

Xıme ćıgum şizéqo.

Rafıjağemiy simake

Zexıxme sışü`eyğow

Siqu kiuçre wored xıyem,

Tixekujır yiğeğırzew,

Çeşı mafiy sıkéqoćı.

Sıqućaye maćew xećı:

Siqu şış`erer zıfeder

Koşew siema yaućenba?

Simake ğoqum témıqoádew

Zıdéjağem ze nesınba?

(Valerian Polişuk)

Alıntı            :  Zekoşnığ Dergisi 4 (126)

Latinleştiren:  Yılmaz DÖNMEZ

 

TABLO-1

TABLO-2

tablo-3

TABLO 4 VE 5

TABLO 6 VE 7

TABLO 8

TABLO 9

TABLO 10

Sayı : 2014 01

Yayınlanma Tarihi: 2014-01-14 00:00:00