Rusya ve Osetya birliği(1794-1776)Rusya ve Osetya birliği(1794-1776) 3.Bölüm
SAVAŞ SIRASINDA OSET- RUS İLİŞKİLERİ
Ruslar savaş süresince Osetlerin Rus yanlısı tutumları nedeniyle Oset sorununu kesin olarak bitirmeye karar verirler. 1770 yılında Khancho Mamsırov ve Murzabek Bitaev başkanlığında 24 “Uezdan” Tagaur ailesi ve Garsii Tsopanov ve Surhov Mirzahanov başkanlığında yine 24 İnguş ailesi Ruslara başvururlar ve Rus tebasına geçmek ve ovaya yerleşmek istediklerini iletirler. 1771 yılında Alagir Boğazı Osetleri de “Nıhaş” kararı ile Rusya’ya katılma kararı alırlar ve başvururlar. Alagir’i bu kez Kurtatı Boğazı Oset toplulukları izler… Osetler 1776 yılına kadar binlerle başvurup Rus tebasına geçmekte ve karşılığında hem ovaya yerleşmekte, Rusya ile serbest ticaret yapabilmekte hem de Kabardeylere karşı Rusların korumasını sağlamaktadırlar. Zira Ruslar Kabardeylere kendi tebasına geçtiğine dair belge gösteren Osetlere karşı herhangi bir hareket yapması halinde buna aynı şekilde cevap vereceklerini bildirmişlerdir. 1776 yılına gelindiğinde Osetya’nın (Digora hariç) Rusya ile birlik süreci hemen hemen tamamlanmıştır. Ancak kimi Müslüman Kabardey, Oset, Çeçen ve İnguş kabileleri Rusya’ya karşı savaşmaktan geri durmazlar. Ancak bu da savaşın sonucunu değiştirmez.
SAVAŞIN SONU VE YENİ DURUM
Osmanlı-Rus savaşı Rusya’nın üstünlüğü ile sona erer. Osmanlı devleti 5 Haziran 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Kırım’ı ve Kuzey Kafkasya’yı ve Gürcistan’ı Rusya’ya terk eder. Bir emperyal güç (Osmanlı) bu bölgeleri terk ederken yeni, genç ve daha açgözlü ve saldırgan bir başkası (Rusya) yerleşir. Rusya 1780 yılına kadar Kuzey Kafkasya’daki konumunu iyice güçlendirir. Yerel halkları kontrol edebilmek için askeri kale-kentler inşa eder. Topluluklarla yeni antlaşmalar yapar. 1784 yılında Vladikavkaz kale kenti inşa edilir. Oset dağ toplulukları da Rusya’nın iznine bağlı olarak giderek artan hızla ovaya yerleşirler ve ticaret yapmaya başlarlar. O dönem Rus belgelerinde Osetlerin parayı tanımadıkları ve mal-para-fiyat-ücret konusunda hiçbir fikirleri olmadığı ve bu konuda kötüye kullanımları önlemek için Rusya’nın bölgede çok katı ve değişmeyen bir fiyat ve ücret belirlemesi yapması gerektiği belirtilmektedir. Savaş nedeniyle kapatılan Mozdok Oset misyoner okulu yeniden açılır ve yanında bir de Oset askeri okulu yaptırılır. Rusya Osetlerden asker olarak da yararlanmak niyetindedir. 1780-1790 arası Rus ordusunda görev yapan çok sayıda Oset Rus-İsveç, Rus-Polonya savaşlarına katılırlar ve büyük yararlılıklar gösterirler. Çok sayıda Oset savaşa asker olarak gider ve komutan-subay olarak döner.
1781 DİGORA KÖYLÜ AYAKLANMASI
Digora aristokrat aileleri 1774 Mozdok’ta yapılan Rus-Oset görüşmelerine katılmadılar. Digora Kabardeylerin etkisi ve “yönetimi” altındaydı. Ayrıca Uezdanlar Rusya ile birlik olma halinde köylü yığınları ovaya ineceklerdi ve böylece ayrıcalıklarını ve köylüler üzerindeki hâkimiyetlerini kaybedeceklerdi. Onlar Kabard prensleri ile anlaşıp Rusya ile birlik yapmayı reddettiler. Oysa Digora köylü ve çiftçileri büyük bir çoğunlukla Rusya ile birlikten yanaydılar. 1781 yılında köylüler Badilatelere karşı ayaklandılar. Bölgede bulunan Rus birliğinin komutanı Shteder’in St. Petersbourg’a gönderdiği bir raporda Badilatelerin bu ayaklanmayı bastırdığı yazar. Köylüler ve çiftçiler “Badilateler bize Kabardeylerden daha kötü davranıyor” diyorlardı. Badilatelere ve Kabardeylere karşı Rusların desteğini almak için toplu olarak İslamdan çıkıp vaftiz oldular ve kiliseye bağlandılar. Tekrar silahlandılar. Badilateler de 600 kişilik bir silahlı birlik oluşturdu ve Digora Boğazını kapatarak isyancılarla Rusların bağlantısını kestiler. İsyancılar Ruslardan yardım istedi ancak Rus komutan Shteder bunu reddetti ve arabuluculuk yapmayı tercih etti. Ayaklananların sayısı birçok Balkar ve Adıge köylerinin ve Osetya’nın diğer bölgelerinden gelen silahlı gurupların da katılması ile 3000’e ulaşınca Badilateler görüşmeyi kabul ettiler. Ayaklananlar anlaşmaktan yana değildiler ve “Badilateleri toptan yok etmezsek aynı sorunları gelecekte de yaşarız” diyorlardı. Shteder’in ısrarlı çabaları ile taraflar görüşmeyi kabul ettiler. Düz bir ovada birbirlerinden 200 adım uzakta karşılıklı oturdular ve ikişer sözcü aracılığı ile görüşmeler başladı. Sözcüler kendi tarafının şartlarını karşı tarafa iletiyorlar, karşı tarafta bu şartları görüştükten sonra karşı görüşlerini kendi sözcüleri aracılığı ile iletiyordu. Shteder’e göre inatçılıkları yüzünden geri adım atmayan taraflar anlaşmaktan vazgeçtiler ve savaşmaya karar verdiler. Savaş Badilatelerin tamamen yok olması ile sonuçlanacaktı ve Shteder tekrar devreye girdi ve ısrarla Badialtelere anlaşmaları için telkinde bulundu. Sonunda Badilateler de bu “umutsuz savaşa” girmektense köylülerin şartlarını kabul ettiklerini bildirdiler. Yapılan antlaşmaya göre: -İstisnasız herkes Rusya’ya karşı bağlılık yemini edecekti, -İsteyen çiftçi ve köylüler ovaya yerleşebilecekti, -Badilatelerin haksız yere köleleştirdiği köylüler serbest bırakılacak, el konulan topraklar, evler ve hayvanlar eski sahiplerine iade edilecekti, -Badilatelere ödenen vergiler eskiden uygulanan kurallara göre yeniden belirlenecekti, -Özgür çiftçiler de Badilatelerle aynı haklara sahip olacaklardı, … Ba antlaşmanın tarihi de 20.07.1781 olarak tescil edilmiş. Bu antlaşmanın hemen ardından kayıtlara göre 47 köy, yaklaşık 3000 kişi Rusya’ya bağlılık yemini etti. Digora köylüleri ile birlikte isyana katılan Adıge ve Balkar köylüleri de bağlılık yemini ettiler. Böylece Digora da Rusya’ya bağlanarak Osetya’nın Rusya ile birliği tamamlanmış oldu.
KISA SONUÇ
Osetya’nın Rusya ile birleşmesi Oset toplumunun iç hiyerarşik örgütlenmesi ve yaşam biçimini değiştirmedi. Uezdan-ferşagleg-kevdeşart (.Efendi – Efendiye vergi veren özgür çiftçi – Köle) ilişkileri devam etti. Bu ilişkiler 1860 yılında Rusya’nın köleliği yasaklamasına kadar devam etti. Tüm ayrıcalıklarını kaybeden Uezdanlar –ki çoğunlukla İslam dinini benimsemişlerdi- Şamil’in de savaşı kaybetmesinden sonra Osmanlı’ya göç ettiler (1864). Bu göç gerek Osetler gerekse diğer Kafkas halkları açısından her bakımdan çok yıkıcı oldu. Askeri ve entelektüel bakımdan topluma liderlik yapan hemen hemen tüm elitler göç ettiler. Bu göç nedeniyle Kuzey Kafkasya askeri ve entelektüel bakımdan daha da yoksullaştı ve zayıfladı.
Bu Osetler için de böyle oldu.
Hayri Ata
Ankara, 03 Aralık 13
Kaynaklar: -Joining of Ossetia to Russia, Prof. Marc Bliyev, Vladikavkaz, Arvi-Asin, 2011 -Les Alains, Vladimir Kouznetsov et Iaroslav Lebedinsky, fr. Editions Errance – 2005 Paris; -Zaramag, By Ruslan Bzarov Source: www.ossetians.com -Who are the Ossetians, Marc Pliyev, İnternet… -Değişik internet kaynakları
Sayı :
Yayınlanma Tarihi: 2014-05-10 00:00:00
