Meot Dönemi Kurganları

0
527

Maykop topraklarının Kuban ovalıklarında daha MÖ 6.-5. yüzyıllardan itibaren insan yaşam alanlarında kurgan mezarları çok yaygındı. “Adığey Kurganlarının Hazineleri” adıyla buralarda elde edilen buluntular zamanında Moskova’ya taşınmıştı. Şimdilerde bu buluntuların akıbeti hakkında bilinenler dışında fazla bir bilgi yok. Maykop yöresinde özellikle ırmak ve su kıyılarında pek çok kazılar yapılmış, bu kazılarda MÖ 6.-5. yüzyıllara ait ‘nekroplo’ açığa çıkartılmıştır. Kuban baraj gölü kıyılarında harabe halde eski yerleşim alanlarına rastlanılmıştır. Coğrafyada pek çok kurgana ait kültür katman alanları, ören yerleri tespit edilmiştir. Nurbiy Lovpaçe’ye ait “Çerkes Arkeolojisi ve Sanatı” adlı çalışmada konu üzerine bilgiler mevcuttur. Yazılanlara bakıldığında coğrafyada Şahaguaşe ırmağı çevresindeki yerleşim alanlarında tek tek kazılar yapılmış. Kurgan alanları olan Avhida, Koeş, Zayeuaşhe dağlık alanlarının sırtlarıyla, Neçereziy, Neşukay, Zayehuşay, Kazazov, Tahtamukay gibi daha onlarca eski yerleşimlere ait kazılarda; kurgan mezarlarıyla, mezarlardaki eşyalar açığa çıkartılmış. Bu harabeler ören alanlarından bazılarıdır.
Kurganların belirli özellikleri vardı. Kurganlar derin çukurlar açılarak, dikdörtgen şeklinde oluşmuştu. Çukura yerleştirilen kabile şeflerinin üzeri, kalın direklerle, kütüklerle desteklenmiştir. Kurganların en belirgin özelliği; “Çukura uzun bir dromos uzanıyordu. Onun da üzeri kütüklerle kapatılmıştı. Bazen mezarın içi de ağaçla kaplanıyordu. Mezar çukurunda ağaçla kaplı taş bir kabir oluşturuluyor, ölü buraya konuyordu. Sonra tüm bunların üzeri toprakla örtülüp kurgan haline getiriliyordu.”*
Maykop coğrafyasında özellikle Psekups, Pşiz, Marta, Giaga, Şhaguaşe gibi ırmak kıyılarındaki eski yerleşim alanlarında bulunan höyükler, kurgan mezar alanları olarak görülmüştür. Bu mezar alanları ve höyüklerin tümünün ortak özellikleri Meot kültürü ve Meot halkının eski yerleşim alanları olmasıdır. Meot kültürünün özellikleri, kurganlarda elde edilen seramik eşyalardan, gerdanlıklar üzerindeki bitki ve hayvan bezemeli objelerden, tunçtan ve değişik boncuk türü objeler ile kurgan çukurlarındaki kadın iskeletlerine ait bronz bileziklerden, broşlardan, altın boncuklarla, kadın takılarından bilinmektedir.
Kurgan çukurlarında, çok sayıda kadın mezarları da tespit edilmiştir. Kadın mezarlarında at iskeleti kemiklerine rastlanılmıştır. Kadın mezar çukurlarında at iskeleti kemiklerinin bulunması nedeni; “Kadınların mezar çukurlarının dışındaki konumu, at mezarlarıyla eşit düzeydeydi ya da mezarın içinde at gömüleriyle birlikte bulunmaları durumu, bu kadınların hizmetçileri ve büyük olasılıkla da ev işlerinde kullanılan köleler olduğunu gösterir.” (Age)
Mezar alanlarının ortak özellikleri su kıyılarında olmasıydı. Mezar buluntularında gri kil örnekleriyle yapılmış, gri, mavi kil seramikler de elde edilmiştir. Kafkasya coğrafyasında, Karadeniz sahil yerleşim alanlarında yaşayan Meotlar, daha MÖ 4. yüzyıldan başlayarak dışarıdan gelenlerin kültürleriyle ilişki halinde olmuşlardı. Kuban kıyılarındaki yerleşim alanlarında Meotlar, Psess, Arreh, Doshi, Tarpet, Fatey, Kask, Avhat, Kerket Toret, Zihler gibi boylar bölgeye gelen yabancılarla ticari ilişkiler kurmuşlardı. Kurganlarda yabancılara ait objelere de rastlanılmıştır.
Meot, Sind kabilelerinin yaşam alanlarındaki kurgan mezarlarda ölü gömme farklılıkları vardı. Eski dönemdeki kabile ileri gelenleriyle kabile içerisindeki sosyal sınıf katmanlarının mezarları, mezar içlerindeki eşyaların çeşitliliği, alt derecedeki katmanlarla üst sınıfların mezarları farklılıklar gösteriyordu. Çerkeslere ait feodal dönemin toplumsal sınıf ayrılıklarındaki ismi olan pşılar, vorklar, bazen de basit halkın içinde savaşlarda öne çıkmış kişilerin kurganlarda gömülü biçimleri, kurganların derinliği, büyüklüğü, içlerindeki eşyaların özeliklerinden anlaşılmaktadır. Alt sınıftan toplum içindeki kişilere ait kurgan mezarların daha basit, daha küçük kurganlar halinde oldukları tespit edilmiştir.
Maykop coğrafyasında Meot kabilelerine ait kurganların en büyüğünün; 8,5 metre derinliğinde açılan bir çukur olduğu görülmüştür. Kurganlarda elde edilen araç gereçler; mızraklar, mızrak uçları, bronz ve demirden ok uçlu objelerdir. Kurgan mezarlarında; “Üzerleri beyaz ve pembe boya ile işlenmiş yerli yapım gri kilden testiler ve sivri dipli anforalar üzerine bronzdan hayvan figürleri işlenmiş ağaç kutulardan oluşmuş envanter”(*Age) ile daha pek çok farklı objeler elde edilmiştir. Kurgan mezarlarda üzerleri demir plakalarla kaplı zırhlara rastlanılmıştır. “Zırh ve kılıç, tellerle birbirlerine tutturulmuş demir şeritlerden oluşan bir kalkan bulunmuştur. Dikdörtgen ve yuvarlak kalkanların arka yüzü deriyle kaplıdır.” (.Age)
Maykop kurgan mezarlarında pek çok kemikle birlikte araba koşum parçalarıyla da karşılaşılmıştır. At koşum araçlarının hemen tümü farklı boyalarla renklendirilmiştir. Çukurlarda bulunan kemik iskeletlerinin at kemikleri olduğu belirlenmiş, hatta bazı kurgan çukurlarında sayıları iki yüzden fazla at iskeletiyle karşılaşılmıştır. At koşum objeleri, gemler, uçları demir kaplı araba oku, araba tekerleği bulunmuştur. Tüm kemik iskeletlerinin üzerleri boya ve sarı kumla örtülmüş, kurgan çukurlarına gömülmüştür.
*Nurbiy Lovpaçe. Çerkes Arkeolojisi ve Sanatı, Arkeoloji ve Sanat Yay. Çev. Kayhan Yükseler, 2013, İst.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz