Блэк lыгъэ мазэм шхьа lэу хэтхыгъэ “къой” гуща lэм тыфэтхьахьыгъ. Гуща lэм иетимолажьи фэхьыгъэу си гупшысэхэ къэытхыгъ. Иджы “хьаблэ” гуща lэм сырэ ий.
Ти тъэтъэжъхэм я хьак lэщ гуща lэхэмрэ непэрэ ти тхак lохэрэ зэбгъапшъэмэ, Адыгэ Хьак lэщ лъытэрэт lорэ [Литератор] бэджэ тъапэ зэритым сэ сыфэгъуз. Мыр мыфэдэу зыфщытэр, хьак lэщ л lыхэм, бзэм и к lук l я lэк lэлэу, и губзыгъагъэ я гу и лъэу, бзэр и псагъэ фэщэрыоу, рыгуща lэхэрэм гуща lэм и lэш lугъэ къа lухьажьы къэс бзэр зэрэбзэрабзэм гуэр къыдищаеу, тхьак lумэр къигъэушэу щытытыгъэ. Гуща lэр дахэу, къабзэу зэрэщытэр; гущэ lак lэр псыкъэгъо чъэрым фэдэу зэпымызэу зэрек lок lырэм махьанэшхо хэлъытыгъэ: Адыгэ бзэм к lок lэшхо зэрэ хэлъыр, гъэгу к lахь къызэрик lугъэр, къэзлэжьыгъэр зэрэ губзыгъэр нафэ.
Тъэ зиубгъум, зиукъэбзызэ къытлъысыгъэ мы Адыгэ Бзэ дахэм илъэс шъэ и т lу (шъит lу) мэхъушъ зы цэ горий хэтъгъэхъуагъэп, ау бэ дэдэхэ тыш lухэзыгъ. Адыгэ бзэм хэт макъэхэ зырызэу пштэмэ, макъэ пэпч к lук l(махьанэ) зырызк lэ я лъапсэ къызэрежэрэ, макъэ пэпч таурыхъ зырыз зэря lэр, непэк lэ щык lагъэ ти lэмий тэгъэшъыпкъэшъу.
Мы шапхъэхэ хэтымыутымэ ипэк lэ сытхыгъэрий иджы мы къэстхырэррий гуры lогъуе хъут. Мары “хьаблэ” гуща lэр мы къэсытхыгъэхэмий шапхъэ яфэрэхъу, иджырий ч lып lац lэу зы lис си теорий къэсытхыгъэ орэхъу.
Хаблэ: Гуща lэм узеплъык lэ къызэрэк lоу гущэ lэ лъапсэ пш lош lы. Ау гущэ lэ зэхэтэу зэрэщытэр нафэ. Хьа пуща lэр зы гуща l, блэ гуща lэри зы гуща lэ. Мырий зы лъэхъан гущэ lит lоу щытыгъ. Афэдэ зыхъуджэ хьаблэ гуща lэм хэт мэкъэ мы lум фэди гуща lэ зэхэлъэу щыт. А гуща lэхэри иджы макъэ фэдэу къытш lош lы, ау ахэ зы лъэъан гущэ lэ зырызэу щытыгъэх. Хьа зы гуща l, б и т lонэрэ гуща lэ, лэ я щэнэрэ гуща lэ. Амэ хьа гуща lэм зы махьанэ и lэу щыта? Тыкъеплъын мары.
Адыгэ бзэм хь макъэк lэ къежьэу ц lэ гущэ lэ бэу хэт. Гуща lэм пае: (Алфавет сырэм семыплъэу къызэрэк lоу къэсэтхых.) Хаты, хьатыу, хьатуш, хьатукъ, хьатыкъо, хьатыкъой, хьат lут l, хьакунэ, халэб, хьабухъ, хьагъур, хьалэу, хьапий, хьац lык lу, хьафыц lэ, хьап lат l, хьадэ, хьадырых, хьак lэ, хьак lэщ… мы гуща lэ зэк lэмий я хэт ха-м и махьанэ ц lыф-эр ары.
Адыгабзэм ц lыфы гуща lэмрэ хьа гуща lэмрэ зэрэ зэщхьащык lырэ: хьа-р къэш lыгъэ ц lыфэр ары, къалъфыгъэр арэп. Псэрэй ц lыфыхэм илъэс шъэ пчъагъэхэ ягъэш lэтыгъэ. Къэлфыгъэ ц lыфым ахэр анэ-атэ ямы lэу къызэрэхъугъэхэ аш lэтыгъэ. Бзэм и къэхъурэ лъэхъанымрэ ц lыфым (хьа-) и къэш lырэ лэхъанэр зэрэ зэтефэрэр къэош lэ. Сыда п lомэ хьа-мрэ ц lыфы-мрэ зэрэ зэтеч lырэ пэсэрэйхэм я ш lэтыгъэ. Арышъы хьа гуща lэм ц lыф махьанэр хелъхьэ.
Псалъэм пае: Хьа + к lэ п lомэ ц lыф к lэу унагъом кыхэхьагъэр; хьаты п lомэ, ц lыфэгъэ зыхэлъ ты; хьадэ зып lок lэ, зы лъэъан ц lыфэу щытыгъэр… уигу къэк lы. Афэдэ зыхъук lэ бзэр ц lыфым къыдэгу lща lэ, езбэр lоф хэмылъэу.
Мэщэу коцы быным яхэт хьа гуща lэри ти бзэ хэт. Ау ар зыпыхъорэ гуща lэхэр шхьафы. Хьамэщ, хьалыгъо, хьаджыгъэ, хьаку, хьакощ, хьамбэрэщ, хьамц lий, хьатыкъ… фэдэу. Гуща lэм и лъэпсэ мэхьанэм и къежьак lэ зэрэ зэтек lырэ къэош lэ.
Адыгэм хьа гуща lэмрэ хьэ гуща lэмрэ зэхагъэк lуахьэу, а гуша lит lур зэрэ зэтек lрэ защэгъупшъэм хьа гуща lэр хаужынахьыжыгъ. Зыхэт гуща lэхэм я хэжъахьий ащтэу къахэнагъ.
Еуропа бзэмэ ахэт хьоманити, хьоманизм, хьоус фэдэ гуща lэхэмэ ахэтымрэ, арапыбзэм хэт хьаджы, хьоджэ фэдэ гуща lэхэми я хэт хьа –р мы зигугъу тыш lырэ гуша lэ дэдэр ары.
Хьэ гуща lэр хьайуанэу lэгупчъэм lулъ псэушхьэр ары. Хьэ lк lэ зыфеджагъэхэ, хьэбэо, жьы къэщэн макъэ зэригъэфдэрэ ары. Бзэм и къэш lык lэ макъэ зыфэш lыжьынэр ары къызтек lыгъэр.
Арышьъы хьа + блэ гуща lэм хэт хьа-м и махьанэ ц lыфэу зэрэщытэр зэдгъэш lагъэ хъугъэ.
Блэ гуща lэм и махьанэ зэблагъэу зэфэш lыгъэхэ ары. Ч lэпсэ благъэ, шъхьац благъэ зэпэблагъэу, зэфэш lыгъэу, зэхэблагъэхэр ары. Благъэ узэфэхъунымий, узэхэш lахьыгъэнэр къыбгурегъа lо.
Пэсэрей лъэхъанхэм зы анэ – атъэ къыхэк lыгъэм фэшхьафэу зэблагъхэ зы чылэ зэддэсыхэ хъумэ ачылэр хьаблэ гуща lэк lэ ц lэры lо хъутъыгъэ. Мэхъэрэ Хьаблэ зып lок lэ, мэхъэрэхэмрэ я пыхъо – пыш lэхэмрэ зыдэс къуджэ гум къэк lын фай. Ау lофэр иджы дэдэм мыщфэдэу щыта, ар шхьафэу зылэжь. Фэшхьафэу, Хьакурнэ хьаблэ, Лакъ хаблэ, Мэркъэзэ хьаблэ, Брамк lэ хьаблэ, К lуращын хьаблэ, Сасыкъ хьаблэ…
К lэк lэу кэ lожьымэ ц lэхэм –ей пыты хъумэ, Адыгей, Къэбэрдэй фэдэу; е –къой гуща lэмк lэ иухымэ, Жаныкъой, Бабыкъой фэдэу; е гуща lэм хьаблэ къыпыты хъумэ ч lыпэц lэу зэрэщытэрий, я маханэ зэрэ зэтек lырэрий ош lэ. Адыгабзэм язы сэбэб и мы lэу ау къызэрэк lоу зыгорэ хэтытэп. Хэтымэ пч lэу хэлъэр тъэ тъыш lок lодыгъэшъ ары.
Лъэпкъым бзэр, бзэм лъэпкъэр къэукъозэны. Т lумий яз пык lырэм дунае и lэжырэп.
