Osmanlı Arşivinden Çerkes Sürgünü

0
520

Çerkeslerin Anadolu’ya sürgünü ile ilgili değişik görüşler öne sürülmekte ise de yaygın görüş Çerkeslerin Anadolu’ya kitleler halindeki sürgününün 1860 lı yıllardan başlayarak 1890 lara kadar sürdüğü yönündedir. 

Osmanlı arşivindeki veriler Anadolu’ya 1864 ten önce göçler olduğunu; ancak kitlesel hareketin 1850 li yıllarda başladığı, 1859 ve 1869 da yoğunlaştığını göstermektedir. Osmanlı arşivinden Türkçeye çevrilen belgelerin bir bölümünü olduğu gibi aktaralım: 

“Çerkes muhacirlerinin hicretlerinin kabul edilip, Samsun, Sinop ve Sivas taraflarında iskanları.” 

  

Tarih 24/R/1309 Hicri (Miladi 1892), Dosya No: 1894, Gömlek no: 45; Fon Kodu: DH: MKT 

“Samsun, Sinop ve Giresun İskelelerine çıkarılmak üzere Nevapos limanından hareket eden bin kadar Çerkes muhacirinin nakliye masraflarının emval-i mahaliyeden karşılanmasına dair.” 

  

Tarih 16/S/1305 Hicri (Miladi 1888), Dosya no: 25, Gömlek no: 64, Fon Kodu: MV 

“Sinop’ta meskun Çerkes muhacirlerine konan vergi.” 

 

Tarih 22/RA/1292 Hicri (Miladi 1875), Dosya no: 701, Gömlek no: 49034, Fon Kodu: İ.DH 

“Kafkasya’dan Sinop’a gelen bin beş yüz Çerkes muhacirinin Ankara ve Yozgad dahilindeki boş arazilere yerleştirilmesi için gereğinin yapılması..” 

  

Tarih 22/Z/1277 Hicri (Miladi 1861), Dosya no:223, Gömlek no:94, Fon Kodu: A)MKT.MHM 

“Çerkes ümerasından Dadıoğlu Hacı Mehmet Bey ve kabilesinin iskanları için Sinop-Ünye arasında bir yer seçmelerinin temini.” 

  

Tarih 07/CA/1276 Hicri (Miladi 1860), Dosya no:222, Gömlek no: 26, Fon Kodu: A)MKT.NZD 

“Abaza ailelerinden hicret edeceklerin giriş yerleri olan Trabzon Samsun ve Sinop İskelelerinde karantina ve hastaları tedavi için üç doktor bulundurulması, bu doktorlara maaş tahsisi ve gelen muhacirlerin şehir dışına iskan edilmeleri.” 

  

Tarih 25/Z1283 Hicri (Miladi 1867), Dosya no: 380, Gömlek no:57, Fon Kodu: A)MKT.MHM 

“Sinop’a gelen Çerkes ve Nogay muhacirlerinin ikamet edecekleri mahallere sevki ve Sinop’taki tıkanıklığın önlenmesi için hazine-i hassa ve tersane-i amire kumpanyaları vapurları ile Dersaadet’e taşınmaları .” 

  

14/S/1275 Hicri (Miladi 1859), Dosya no:134, Gömlek no: 93, Fon Kodu: A)DVN 

Yukarıdaki belgelerden sürgünün uzun yıllara yayıldığı, 134 no’lu dosya içeriğinden anlaşılacağı üzere en yoğun 1859 da yaşandığı anlaşılmaktadır. (Devam edecek) 

  

Araştıran, Derleyen: Ahmet Cevat Benk 

  

Sayı : 2010 01