Kafkasya’ya adanmış hayatlar
19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında, Rusya İmparatorluğunun işgali altında yaşamakta olan Kafkasya’da oluşan tüm olaylara, ülkede yürürlükte bulunan sömürgeci askeri yönetim damgasını vurmaktaydı.
Bununla birlikte Kuzey Kafkasya’nın kardeş halkları, tüm olumsuz koşullara karşın, “Kafkasya Dağlıları” genel adı altında, Rusya İmparatorluğu’nun siyasi, sosyo-ekonomik ve kültürel yaşamına da bir ölçüde uyum sağlamaya başlamışlardı. Ülkede, özellikle 1905 devrimi sonrasında, sayıca büyük olmayan ama nitelikli ve Avrupa eğitimli genç bir kuşak ortaya çıkmıştı. Birçok genç, Rusya’nın ve Avrupa’nın yüksek okullarında ve üniversitelerinde öğrenim görmüş ve büyük çoğunluğu askerlik mesleğine yöneltilmekle birlikte bazıları da ünlü doktor, hukukçu, mühendis ve eğitimciler olarak tüm Rusya’da ve Kafkasya’da çeşitli görevler almaya başlamışlardı. Çarlığın devrilmesinden sonra bölgedeki sosyal ve siyasi gelişmeleri belirleyen toplumsal güç de, işte bu eğitimli fakat genellikle devlet deneyimi olmayan gençler arasından çıkacaktı. Devrim, iç savaş ve bağımsız Kuzey Kafkasya Dağlıları Cumhuriyeti döneminin önde gelen siyaset adamlarından biri olan Pşımaho Kotse de, söz konusu olan bu genç aydınlar kuşağı içerisinde yer alıyordu.
Yaşamından kesitler:
Pşımaho Kotse, 12 Nisan 1884’te (1887) Kafkasya’da, Terek Bölgesi’nin Nalçik (bugünkü Kabardey-Balkar Cumhuriyeti) Yöresi’nde bulunan Babugoy köyünde doğdu.
Adıgeler’in Kotse soyundan olup, sürgün yaşamında Türkiye Cumhuriyeti yurttaşı olduktan sonra resmi kayıtlarda -zorunlu olarak- “Kosok” (Kotse – oğlu) soyadını ve “Ali Mirza” adını da kullanmıştı.
Peterburg’da Üniversiteye girerek “Vostoçnıy” (Doğu Bilimleri) Fakültesi’ne kaydoldu. Fakat birinci yılın sonunda buradan ayrılarak aynı üniversitenin Hukuk Fakültesi’ne geçti.1910 yılında en yüksek dereceyle bitirdi.
Pşımaho Kotse, 1912- 1917 yılları arasında, Kuban Bölgesi’nin merkezi olan Yekaterinodar’da (bugünkü Krasnodar kenti) avukatlık yaptı.
1 Mayıs 1917 günü Vladikafkas’ta toplanacak olan “Kafkasya Dağlı Halklarının Genel Kongresi” ne(1-9 Mayıs 1917) Kabardey-Balkar Yöresi adına katılmak üzere belirlenen 32 delegeden birisi de Pşımaho Kotse idi.
Pşımaho Kotse, tüm Kafkasya Dağlı Halklarının siyasi birliğini temsil eden “Kafkasya Dağlıları Birliği Merkez İcra Komitesi” nin aktif bir üyesi olarak, önemli görevler üstlendi.
Ekim 1918 Hükümeti şu kişilerden oluşuyordu: Abdülmecid Çermoy (Devlet ve Hükümet Başkanı), Adil Girey Dayidbek (Ulaştırma Bakanı), Nuh Bek Tarkovski (Savunma Bakanı), Pşımaho Kotse (İçişleri Bakanı), İbrahim Haydar (Posta Telgraf Bakanı), Haydar Bammat (Dışişleri Bakanı), Vassan Girey Cabağı (Maliye Bakanı), Nurmehmet Şahsuvar (Eğitim Bakanı).
15 Aralık’ta Başbakan Abdülmecid Çermoy’un hükümeti istifa etti ve yeni kabineyi kurma görevi Pşımaho Kotse’ye verildi.
Başbakan ve Devlet Başkanı Pşımaho Kotse, kabinesinin 12 Mayıs 1919 günü istifasını vermesiyle ilgili olarak, sürgündeki yaşamı sırasında şunları yazacaktı:
“…İngiliz işgal kuvvetlerinin General Denikin’i desteklemesi üzerine, artık hazırlıksız ve parasız daha fazla direnmek bizim için olanaksız hale geldi”.
Pşımaho Kotse’nin Yaşamı
Kuban matbaacılık tarafından basılan kitap; Pşımaho Kotse’nin ailesi ve öğrencilik yılları, toplumsal çalışmaları, Kafkasya’nın özgürlük – devletleşme ve bağımsızlık mücadelesindeki rolü, gurbetteki yaşamı ve son günleri hakkında bilgiler ile Rusya gazetelerinde ve sürgünde yayınlanmış bazı yazılarını (Yalan Kurtuluş Değildir -Aslı Rusça’dır-, Böyle Tarih Yazılmaz, Kuzey Kafkasya’da Devrim ve Sovyetleştirme, Mutlu bir Yıldönümü, Şeyh Şamil’in Son Kalesi Gunip, Yeşil Mayıs, Kuzey Kafkasya Hürriyet ve İstiklal Savaşı Tarihinden Yapraklar) içermektedir.
Sayı : 2011 12
