Fatma Pesend Açba

Sultan II. Abdülhamit’in eşlerinden olan büyük halam Fatma Hanım’ın kısa hayatını anlatmak ve değişik tarihçiler tarafından yapılan hataları düzeltmek istiyorum.
Yazar İsmet Bozdağ’ın “Harem Penceresinden II. Abdülhamit” isimli kitabında merhum büyük halamın güya hatıraları bulunmaktadır, fakat bu anılar tamamiyle hayalidir ve Fatma Hanım’ın eseri değildir! Fatma Hanım hatıralarını yazmıştır ama bunlar şimdiye dek hiçbir yerde yayımlanmamıştır! Bu yüzden İsmet Bozdağ’ın kitabı gerçekci değildir! Maalesef halam hakkında türlü yalan yanlış hikayeler bulunmaktadır.
Fatma Hanım 1880 yılında İstanbul Horhor’da dünyaya gelmiştir. Babası Açba Ahmet Sami Paşa ve annesi Tatar asıllı Fatıma Mamleeva’dır. Ahmet Sami Paşa’nın kardeşi Mehmet Refik Bey de Leyla Açba’nın babasıdır.
Fatma Hanım henüz 15 yaşında bulunduğu sırada annesiyle Yıldız Sarayı’ndaki bir davet sırasında Sultan II. Abdülhamit’in dikkatini çekmiş ve kısa sürede sonrada onunla evlenmiştir. Evlilikleri 1896 yılında gerçekleşmiştir. Bir sene sonrada Hatice Sultanı dünyaya getirmiştir. Ama Hatice Sultan 8 aylık iken Kuşpalazından ölmüştür. Sultan II. Abdülhamit kızının ölümünde çok üzüldüğünden şimdiki Şişli Çocuk Hastanesi’ni yaptırmıştır. Fatma Hanım, 2. Meşrutiyet’in ilanına kadar hastanenin idaresi ile meşgul olmuştur.
1909 yılında Abdülhamit tahttan indirilince Fatma Hanım’da kocası ile beraber Selanik’e sürgüne gitmiştir. Ama orada devrik padişahtan eski alaka ve sevgiyi görmeyince 1910 yılında İstanbul’a geri dönmüştür. İstanbul’da Naile Sultan’ın yanında bir anne mevkiinde Kuruçeşme Sarayı’nda oturmuştur.
Osmanlı Hanedanı 1924 yılında sürgüne gönderilince kendisi Kuruçeşme Sarayı’nda kalmaya devam etmiştir. Leyla Açba hatıralarında Fatma Hanım’ın 1925 yılında vefat ettiği yazıyorsa da, yayım sırasında yapılan tercüme hatasından dolayı tarihler karıştırılmıştır. Ailemizde bulunan eski veraset ilamlarında Fatma Hanım’ın 1928 yılında vefat ettiği yazıyor. Hakikaten Fatma Hanım, 10 Nisan 1928 tarihinde ölmüş ve Karacaahmet Mezarlığı’na defnedilmiştir. Kabri çok güzel bir mermer sütunla süslüdür ve halen ailemiz tarafından kabir bakımı yapılmaktadır.
Mezar kitabesi şöyledir:
Firdevs-i Aşiyan Sultan Abdülhamid-i Sani Hazretlerinin Dördüncü İkbali Fatıma Hanım
Türkiye’nin ilk kadın ressamı Mihri Müşfik (Açba) Fatma Hanım’ın kuzinidir.