Birinci Dünya Savaşı sırasında İttihatçılar tarafından düzenlenen Ermeni Soykırımı’na Kafkasyalılar da destek oldu mu? Bu soruyu kendime pek çok defa sormuşumdur. Acaba Abhaz ve Çerkesler bu vahşiyane olaylara katıldılar mı? İttihatçılara yardım ettiler mi? Yıllar önce babama bunu sorduğumda düzgün bir cevap verememişti, ama annem bana çok enteresan bir olayı anlatmıştı. Ben de şimdi bu tarihi anekdotları sizlerle paylaşmak istiyorum:
1915 yılı nisan ayından itibaren Ermeni halkı Osmanlı hükümeti tarafından zorunu göçe tabii tutuldular. O sırada Adapazarı tarafında akrabalarını ziyaret eden bir Abhaz Beyi, Ermenilerin Osmanlı subayları tarafından hayvanlar gibi evlerinden yurtlarından götürüldüklerine şahit olmuş. Bir Ermeni kadını perişan halde Abhaz Beyin ayakalarına kapanıp evlatlarını kurtarması için ona yalvarmaya başlamış. Biçare kadının feryadına karşı gözlerini yummayan Bey de kadına çocuklarını himaye edeceğine dair söz vermiş. Böylece kadının iki küçük kızlarını yanına alıp İstanbul’a gitmiş. Beyefendi kızları ailesine takdim ettiğinde herkes çok şaşırmış ve çokta korkmuşlar. Çünkü Ermenilere yardım edenlerin başlarına ne geleceği malummuş. Bu yüzden hiç kimseye birşey söylememişler ve bu iki küçük kızı birer sır gibi saklamışlar. O sırada 5 ve 7 yaşlarında bulunan kızlar kısa bir süre sonra yeni evlerine alışmışlar ve geçmişlerini unutmaya başlamışlar. Kızlara yeni isimler verilmiş ve ailenin birer parçası gibi muamele görmüşler. Abhaz Beyin eşi bu iki yavrucağı kendi çocukları gibi büyütmüş. Lakin herkes Abhaz Beyin ailesinin üyelerini çok iyi tanıdıklarından, yanlarında himaye ettikleri küçük kızları bir aile dostunun yetim çocukları olarak tanıtmışlar. Böylece kızlar güvenli bir şekilde büyümüşler. Kızlar okullarını bitirdikten sonra görücüler Abhaz Beyinin kapısını aşındırmaya başlamışlar, çünkü kızlar hem çok güzel hem de çok terbiyelilermiş. Mükemmel şekilde Abhazca konuşan iki kız, tamamiyle Abhaz kültür ve geneleklerine göre yetiştirilmişler.
Bu iki kızın büyüğü bir gün bahçede çiçek toplarken İstanbullu genç bir beyefendi tarafından görülüp beğenilmiş. Genç adam ailesine bu kızı istediğini söyleyip annesini Abhaz beyinin evine göndermiş. Delikanlının annesi kızı oğlu için istediğinde Abhaz Beyi önce karşı çıkmış, çünkü ileride kızın asıl kimliği ifşa edildiği takdirde olacakları düşünmek bile istemiyormuş. Ama genç adam kızdan vaz geçmemiş ve kızda delikanlıya aşık olduğundan nihayet Abhaz Beyi de razı olmuş. Büyük kız böylece evlenip kendi ailesini kurmuş. Küçük kızda ablasından bir kaç sene sonra bir başka köklü bir İstanbullu aileye gelin gitmiş. Her ikisi de çok mutlu bir hayat sürmüşler. Çocukları ve torunlarını görmüşler ve uzun bir ömür sürmüşler.
Annem bana bu olayları anlattığında haliyle bu iki hanımın kim olduklarını çok merak etmiştim. Nihayet bana kimliklerini söylediğinde çok şaşırmıştım. Çünkü ben de her iki hanımı tanımıştım ve ailemizin yakın dostları olarak biliyordum. Annem bana daha sonra “Merhum dedem bu iki hanıma merhamet edip himaye etmeseydi her ikisi de çocuk yaşta öleceklerdi. Dedemin sayesinde mutlu ve uzun bir hayat sürebildiler. Bu hanımlar gibi pek çok Ermeni çocuk, merhametli insanlar tarafından ölümden kurtarıldılar. Zavallılar asıl anne ve babalarını hiç tanıyamadan yaşlandılar” demişti.
