Kamçı

Bir önceki sayının konusu Kafkasya Birlik Mecmuası idi. Dergi, 1970 yılı Haziran ayında ilk sayısını yayınlamıştı.
1970 yılında İstanbul’da yayın yaşamına başlayan bir de aylık siyasi gazete vardı, yedi sayı yayınlanan Kamçı.
Süleyman Yançatoral’ın Kafdağı Dergisinde (1987) Kamçı hakkında yazdıkları ile başlayalım.
K. Kafkasya’ya ilişkin dergi şeklindeki yayıncılık sürerken Haziran 1970’lerde siyasi amaçlı KAMÇI gazetesinin çıktığını görüyoruz.
Gazetenin sahibi Ali Erkmen, yazı işleri Yaşar Kemal Aksoy, sorumlu müdür Fahri Özen’dir. Kamçı gazetesiyle K. Kafkasyalı aydınlar GUAZE isimli gazeteden sonra ikinci kez siyasi bir gazetecilik deneyimine girişmiş oluyorlardı. Gazetenin üst sol ve sağ köşelerinde şu spotlar dikkati çekiyordu.
“Mabudumuz Hürriyet Mabedimiz Vatandır.”
“Dar kafalı insanlar hafızalarının almadığı her şeyi fena görürler.”
“Tek başına akıllı olmayı istemek büyük bir deliliktir.”
“Yarının çiçekleri bugünün ekilen tohumlarıdır.”
Gazetenin çıkış amacı, yayın ilkeleri “ÇIKARKEN” başlıklı yazıda şu şekilde açıklanır. “İnsanlığın gözleri önünde 300 yıl oynanan bir dram sonucu 1864 yılının getirdiği meş’um ‘Göç Felaketi’ ile anavatanlarını terk etmek zorunda bırakılan bu millet, KENDİ TOPRAKLARINDA KENDİ KENDİNİ İDARE EDEN BAĞIMSIZ DEVLET idealine ulaşmamıştır. KAMÇI yayın hayatına atılırken, mazisinde ders alınacak olayları genç zihinlere aktarmak, var olan kültürü geniş kitlelere yaymak, kendini ve sorunlarını kamuoyuna tanıtmak görevini yapacaktır.”
Gazete başlangıçta belirttiği ilkeler doğrultusunda yedi ay yayında bulundu ve ülkenin içindeki siyasi çalkantılar nedeniyle yayın hayatına son verdi. Gazetede her ay bir konu ele alınıp incelendiği gibi hikâye, şiir denemeleriyle Çerkesce şarkı notaları yayınlanır. Nart Destanları çizgi roman şeklinde okuyuculara ulaştırılır. Ayrıca toplumun çeşitli kesimlerindeki K. Kafkasyalı büyüklerle röportajlar yapılarak, toplum sorunları ve çözüm yolları doğrultusunda görüşleri yayınlanır. K. Kafkasyalı yazar ve çizerlerin eserleri tanıtılır.
Kamçı gazetesinin, K. Kafkasya kültürünün tanıtılması, geleneksel değerlerin genç kuşaklara aktarılması işlevinin yanı sıra, toplumun geleceğini ilgilendiren siyasal çözümlemelerin arayışı içinde olduğu görülmektedir. K. Kafkasyalıların siyasal konumunu tespit ettikten sonra, çeşitli bölgelerdeki kişilere sorular yönelterek, toplumsal arayışın yorumunu okuyucuya bırakıyordu. Örneğin, çeşitli bölge ve halk katmanlarındaki kişilere şu sorular soruluyordu:
“Bugün Çerkes Milleti olan bütünün basit bir tablosunu çizersek, Muhaceret ve Anavatan olmak üzere iki ana bölümden meydana geldiğini görürüz.
Sizce Muhaceretteki Çerkes Milleti için meselelerine çözüm olarak hangisi geçerlidir?” (S. 5, Ekim 1970)
– Anavatan bugünkü şartlar içerisinde uzak bir hayaldir. Ve asimilasyon mukadderdir. Dolayısıyla lüzumsuz gayretlerle ütopik fikirlere yer verilmemeli ve toplumun bugünkü rahatı bozulmamalıdır.
– Muhaceretteki Çerkesler olarak örf ve adetlerinin ışığı altında, muhacir olarak yaşadığımız ülkelerde benliğimizi korumaya çalışmamız yeterlidir.
– Kuzey Kafkasya hangi topraklarda olunursa olunsun, Çerkes sıfatından ayrılmaz bir bütündür. Ve “ÇERKES’im” diyen her ferdin temel amacı, anavatan ve oraya dönebilmek olmalıdır.
Bu sorularla Gazete, K. Kafkasyalıların toplumsal sorunlarının çözümü doğrultusunda ciddi bir tartışma başlatmış oluyordu. K. Kafkasyalılara ilişkin süreli yayınlardan 1970 yıllarına kadar yayınlanan dergiler, çoğunlukla kültürel değerlerin genç kuşaklara aktarılması, derlenmesi, K. Kafkasya’yla ilişkilerin yumuşatılması doğrultusunda yoğunlaşmalarına karşın, 1970’lerde siyasal çözümlerin arayışı başlamıştır.
1970 yılına kadar incelemeye çalıştığımız süreli yayınlardan BİRLEŞİK KAFKASYA ve 1970’lerden sonra KUZEY KAFKASYA DERGİSİ K. Kafkasyalıların toplumsal sorunlarına çözüm olarak “BİRLEŞİK-BAĞIMSIZ KAFKASYA” tezini ileri sürmelerine karşın, KAMÇI gazetesi de “KAFKASYA’YA DÖNÜŞ VE KENDİ KADERİNİ KENDİSİNİN ÇİZDİĞİ BİR TOPLUM OLMA” tezini geliştiriyor, dile getiriyordu.
K. Kafkasya’ya ilişkin süreli yayınların incelendiği bu çalışmada, yayınların ileri sürdükleri tezlerin günümüzün toplumsal ve siyasal yapısı, düşünce sistemi içerisinde değerlendirilip, eleştirilecek yönlerinin bulunabildiği kanısındayız. Fakat bu çalışmada günümüze ters ve anlamsız gelen tezlerin eleştirisinden ziyade, ileri sürülen tezler objektif olarak ele alınmıştır.
Yançatoral’ın 1987’de yani Kamçı’nın yayına başladıktan 17 yıl sonra yazdığı son paragrafı, Kamçı’dan 47 yıl, Yançatoral’ın yazısından 30 yıl sonra bizler nasıl yazardık? Aynı cümleyi mi kurardık? Sanırım evet. Belki değerlendirmelerimde benzer cümleleri kurduğumu hatırladığım/bildiğim için böyledir yanıtım. Bunu dikkate alarak yorum yaptığımın altını çizmek isterim.
1864’ün tanımı Kamçı’da “Göç felaketi”dir. Sorunun çözümü ise kadim topraklara dönüş ve “Kendi kaderini kendi topraklarında tayin”dir.
Siyasi literatürde devletleşememiş halklar için kullanılan “Kendi kaderini tayin hakkı”ndan türetilmiş bir tez. Yahudiler örnek alınmış olabilir. “Kendi topraklarında” vurgusu ile belki tezi güçlendirmek amaçlandı. Belki aynı zamanda Türkiye diasporası iktidarına mesaj vermek kaygısı söz konusu; “Kendi kaderimizi tayin ama kendi topraklarımızda, Türkiye’den toprak talebimiz yok” gibisinden. Peki, Kamçı’nın Türkiye’de kimlik adına demokratik talepleri var mıydı? Okuyamadım. Anadolu’nun kadim halkları (1071 öncesi yaşayan) benzer tezi kendileri için savunsa Kamçı ne derdi? Ya da kadim topraklarında hiçbir yaşayanı kalmamış halklar ne yapmalı?
Arada eklemeliyim ki yaşadığımız ülkede siyasi baskılar hemen her dönem oldu, olmaya devam ediyor. Demokrasi fukarası ülkede dünyanın başka coğrafyalarında konuşulabilenler suç nedeni sayıldı. Kısa ve öz; düşüncenin özgürce ifadesi, şiddet ve nefret içermediği sürece her şeyi kapsar. Aynı ülkede yaşayan bir halkın ayrılma hakkı yani kaderini tayin etme hakkı dâhil. Bu özgürce ifade edilebilir, tartışılabilir. Suç teşkil etmez. Örnekler var, Çekoslovakya ikiye ayrıldı örneğin, Yugoslavya yedi ülke oldu. İspanya’da Katalan bölgesi, İngiltere’de İskoçya bütünden ayrılmayı her daim konuşuyor. Bu arada iki Almanya’nın birleştiğini de hatırlayalım.
Kamçı’da yazar isimleri kullanılmamış, “Kalem” ve “Ayda Bir” gibi köşeler var ama onların da yazar isimleri yok. Neden böyle, yoruma açık kalsın.
4-5-6-7. sayılar arşivimde idi, Çerkes Araştırmaları sitesinde de 1. ve 3. sayılara erişebildim.
İkinci sayı dışında altı sayının içeriğini veriyoruz. Yanı sıra ilk sayıdaki “Çıkarken” yazısı ile üçüncü sayıdaki Kamçı imzalı “Durum” yazısını veriyoruz. Her iki yazıda da kimlik ve tarih bilincinin önemine işaret ediliyor. Bu bilincin oluşturulması görevinin aydınlarda olduğu, aydınların bu çalışmayı halklarına borçlu olduğu ve bilincin oluşmasının ardından halkın kendiliğinden siyasi taleplerde bulunacağının altı çiziliyor. Ulaşılacak siyasi talep açık ve net; “Kendi topraklarında kendi kaderini tayin.”
Bir sonraki sayıda Kamçı gazetesinde yayınlanan farklı yazılara yer vereceğiz.

***

KAMÇI

Sayı: 1 Haziran 1970

Çıkarken

İnsanlığın gözleri önünde 300 yıl oynanan bir dram sonucu 1864 yılının getirdiği meşum “göç felâketi” ile anavatanlarını terk mecburiyetinde kalan bir millet, büyük göçten günümüze kadar süren yüz küsur sene içinde; anavatanda müstevlilerin siyasi entrikaları, muhacerette gurbet acıları, dünyada bitmez tükenmez türlü karışıklıklar gibi nedenlerle maalesef bugün için lâyık oldukları tarihi şerefe:
“KENDİ TOPRAKLARINDA KENDİ KENDİNİ İDARE EDEN BAĞIMSIZ DEVLET” idealine ulaşamamışlardır.
Aleyhteki şartların katılığı ve korkunçluğuna rağmen bugün var olan bu milletin kendini kültürüyle, geçmişiyle tanımasına, kaybettiği hakları isteyebileceği güce ulaşmasına ve tek bir ferdi kalıncaya kadar yaşayacak olan idealine kavuşmasına büyüklerinin ve aydınlarının yardımcı olması gerektiğine inanıyoruz.
Kamçı, yayın hayatına atılırken, mazinin ders alınacak olaylarını genç zihinlere aktarmak, var olan kültürünü geniş kitlelere yaymak, kendini ve sorunlarını kamuoyuna tanıtmak görevlerini yaparak sütunlarının fikir sahipleri ile toplum arasında bir köprü olacağına inanmaktadır.
Milli örf ve adetlerinin önderliğiyle yayın hayatına devam edecek olan Kamçı’nın vazifesini tam yapabilmesi, tenkitleriniz, uyarmalarınız ve yayınlara katılmanıza bağlıdır.
Sizlerden gördüğü alâkaya göre, sizin için yaşayacaktır.

KAMÇI

Sayı: 3 Ağustos 1970

Aylık Siyasi Gazete
Sahibi: Ali Erkmen
Yazı İşleri: Yaşar Kemal Aksoy
Hesap İşleri: Fikri Duman
Adres: PK. 1119 Karaköy-İstanbul
Fiyatı: 250 Kuruş
Yıllık Abone bedeli: 12 sayı – 20,-TL.

Muhacerette çeşitli nedenlerle “Milli Şuur”dan uzaklaşan halkımızın kendini tanıması ve kaybettiği hakları isteyebileceği güce ulaşması; “Kendi topraklarında, kendi kendini idare eden toplum” idealinin başlangıcı ve ilk basamağıdır.
Bugün bu güce ulaşma çabalarının önderliği, aydınlarımıza düşen kaçınılmaz bir görevdir.
Muhacerette “Yapılsa”, “Edilse” dilekleriyle zenginleştirilen sohbetlerle, ulusal sorunlarımız; açıklıklı teşhis edilebilmekte ve teorik çözümler getirilmektedir. Ancak samimi ve hassas yargılarla öne sürülmelerine rağmen bu sübjektif çareler,a konuyu gönüllerin arzu ettiği ortak çözüme götürememektedir.
Çok yönlü ve karmaşık problemlerimizin temelinde ilk sırayı kanaatimizce kültürel konular almaktadır.
Halen Çerkes Milletinin bir Vatanı ve yaşayan bir dili vardır. O vatanda gelişip nesillere aktarılan bir kültürü ve tarihi vardır. Bu köklü mirasları işleyen bir edebiyatı vardır. Fakat bu öz değerler muhacerette layıkıyla işlenememiş ve bütün iyi niyetli teşebbüslere rağmen halka mal edilememiştir.
Üzüntümüz, bu eksikliğin gereğince ele alınıp genelleştirilerek bilimsel bir faaliyete girişilmemiş olmasıdır.
Zira kendini tam tanıma yeteneğine kavuşturulan toplum, meselelerinin çözümü için milli kültür ve bilincin vereceği itici güçle kendi kendini harekete getirerek siyasal kavramlara uzanacaktır.
Dolayısıyla kendi toplumunun imkânlarıyla yetişen aydınlarımızın, bu topluma olan manevi yükümlülüklerini ödeyebilmeleri iyin bütün imkânlarını problemlerin bu ilk temeline yöneltmeleri sadece bir vazife olmayıp atalarına, tarihlerine olan kutsal borçlarıdır. Ve ancak bu yolda gösterecekleri gayretleri, onları Çerkes sıfatını taşımaya lâyık hakiki aydınlar seviyesine ulaştıracaktır.
Temennimiz, aydınlarımızın bu gerçeği değerlendirmeleri ve 20. yüzyılın gerektirdiği kültür uğraşına bir an evvel başlamalarıdır.

Kamçı

Sayı: 1 / Haziran 1970

-Çıkarken
-Onbir Mayıs ve Tarihi Gerçekler
-Haberler / Derneklerden
-Bir Dramın Ardından – Drav 1945
-Çerkeslerin Menşei – Aytek Namitok / Önsöz
-Edebiyat:
*Çerkes Alfabesi Üzerine
*Edebiyat Dünyamızdan bir isim: Şocen Ali
-Hikâye / Akıl Satın Alan Adam – İbrahim Tsey’den tercüme bir hikâye
-Tarih / İsmail Berkok (1954 yılında vefat eden Berkokbiyografisi)
-Tarihte Mayıs
-Doktor ve Siz / Süt çocuklarında beslenme problemi
-Şiir / Fıkra
-“Gözlerin” şarkısının notaları
-Kuzey Kafkasya’da Tiyatro ve Sahne Sanatı
-Kafkasya’da Folklor ve Müzik

Sayı: 3 / Ağustos 1970

-Kuzey Kafkasya’da Bugünkü İdari Durum
-Tarihi Bir Vesika: İsmail Berkok’un Rauf Orbay’a yazdığı mektup
-Durum / Kamçı – Başyazı
-Hikâye / Beyin Gelini
-Çerkeslerin Menşei – Aytek Namitok – II
-Edebiyat:
*İlk Çerkes Tarihçisi: NegumeŞoreBeçmırze
*Eski Zaman Çerkesleri – NegumeŞore / Adige Narodım Yıtkhıde eserinden
-Hağur’un Hikâyesi
-Kalem / Birkaç Gerçek
-Hikâye / Maf’eh – Karmoko Hamit’in “Çelik Başlık” kitabından mitolojik bir hikâye
-Misak / 14 Temmuz 1934 – Kafkasya Konfederasyonu Misakı
-Tarihte Temmuz
-“Benim Adigeyim” şarkısının notaları
-Kitaplar Arasında / Kambot ile Latse – Şocen Ali / Tanıtım
-“Turnalar” şarkısının notaları
-MaxhsideZalimxhan / Biyografi
-Çerkes Efsanelerinden: Savsuruko / Çizgi Roman – Resimleyen: Hatko Güler – I

Sayı: 4 / Eylül 1970

-Ürdün Olayları
-Durum / Kamçı – Başyazı
-Çerkes Musikisi ve Oyunları – Ahmet Rasim / Tasvir-i Efkâr Gazetesi – 27 Mart 1914
-Hikâye / HatkhımYıkhoMıhamet – Karmoko Hamit’in “JırPıa” kitabından çeviri hikâye
-Çerkeslerin Menşei – Aytek Namitok – III
-Ku’aşBet’al / Biyografi
-İki İlkbahar – “Çerkes Edebiyatı Üzerine” adlı derlemedenŞortenAskerbiy’in yazısından çeviri
-Kitaplar Arasında / AhmedMuhadin- Biyografi ve “Koş Hable” kitabı
-Kalem / Ürdün Çerkesleri Üzerine
-Röportaj:
*Ömer Beygua
*Vasfi Güsar
-Kadim Kafkasya – Met İzzet – I
-“Dağ Kızları” şarkısının notaları
-Şiir / Dinleyin – Meşbaş’e İshak
-“Vatanımız” şarkısının notaları
-Çerkes Efsanelerinden: Savsuruko / Çizgi Roman – Resimleyen: Hatko Güler – II

Sayı: 5 / Ekim 1970

-Çerkes El Sanatları – 2 Kasım 1970’de Ankara’da açılan sergi haberi
-Durum / Kamçı – Başyazı
-Kabartay / Anı
-Çerkeslerin Menşei – Aytek Namitok – IV
-Okuyucudan Okuyucuya / Kulakta Kalan Küpe – Vasfi Güsar
-Ayda Bir / İstemek
-Kalem / Nereden Nereye
-Ç’ışokoAlim – Biyografi
-Röportaj:
*Yaşar Bağ
*İzzet Aydemir
-Kadim Kafkasya – Met İzzet – II
-Dışek’ Mıhamed / Biyografi
-“Adige Vatanı” şarkısının notaları – Ç’ışokoAlim’in şiirinden bestelenmiş
-“Nalçik Kızı” şarkısının notaları – Ç’ışokoAlim’in şiirinden bestelenmiş
– Hikâye / Canbay
-Çerkes Efsanelerinden: Savsuruko / Çizgi Roman – Resimleyen: Hatko Güler – III

Sayı: 6 / Kasım 1970

-Abhazya Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
-Durum / Kamçı – Başyazı
-Çerkes El Sanatları sergisinden izlenimler
-Okuyucudan Okuyucuya / Şehitlerimiz İçin – Kerim Çetin
-Çerkeslerin Menşei – Aytek Namitok – V
-Hikâye / Alimet
-Ayda Bir
-Haxhupaş’eAmırxhan / Biyografi
-Şiir / Yorgun Umut
-ĞoşokxhoHxusin/ Biyografi
-Kalem / Kültür Kalpazanları
-Röportaj:
*Mevlût Kazbek
*Halis Bülşen
-Kadim Kafkasya – Met İzzet – III
-Şiir / Özyurdum – Nurbe Nur
-“İyi Geceler” şarkısının notaları –JaneKırmıze’ninşiirinden bestelenmiş
-“Benim Yıldızım” şarkısının notaları –JaneKırmıze’ninşiirinden bestelenmiş
-Hikâye / Çuvalları Hazırla
-Çerkesya Hatıralarından – Bir Baskın Gecesi – Rekında
-Çerkes Efsanelerinden: Savsuruko / Çizgi Roman – Resimleyen: Hatko Güler – IV

Sayı: 7 / Aralık 1970

-Basklar Üzerine
-Durum / Kamçı – Başyazı
-Okuyucudan Okuyucuya /Vase(Başlık) – Kenan Var
-Şiir / Dünyaya Yeniden Gelseydim – Nurbe Nur
-Çerkeslerin Menşei – Aytek Namitok – VI
-Hikâye / Guaşeşrme’nin Kaderi
-SamsonCanba / Biyografi
-Ayda Bir – El ele Cennete
-Kitaplar Arasında – SamsonCanba’dan Seçmeler
-Kalem / Yabancılarla Karışma
-Mahacır / Oyun – Dram, IV.Perde,V.Tablo – SamsonCanba
-Röportaj:
*HasipHatuk
*Selahattin Boğatır
-Kadim Kafkasya – Met İzzet – IV
-Şiir / Yurduna Döneceksin
-Çerkeslerle ilgili Türkçe eserler
-Çerkes Efsanelerinden: Savsuruko / Çizgi Roman – Resimleyen: Hatko Güler – V