10 Ekim 1928 tarihinde Kabardey Balkar’da, sıradan ailelerden gelen dağlı kadınlara ‘fabrika yapımı palto’ adıyla yüksek kaliteli dış giyim sağlamayı amaçlayan “Dağlı Kadına Palto” kampanyası başlatıldı
20. yy’ın 20’li yıllarında Komünist Parti ve Sovyet hükümeti, Kuzey Kafkasya’daki dağlı kadınları ekonomik ve kültürel olarak kalkındırmak için bir çalışma başlattı. Bununla birlikte, yeni eğilimler her yaştan dağlı kadının hayatını etkiledi.
Artık bebekler kreşlere ve çocuk parklarına gönderilmeye başlanmış, kız çocukları da okullarda eğitim görme imkânına sahip olmuştu. Genç kadınlar, toplum hizmeti ve üretim alanlarına dahil edilmişti. Yaşlıların emeği kolektif çiftliklerde kullanılıyordu. Örneğin, Nisan 1933’te Nalçik’te kolektif çiftçi dağlı kadınların çiftlik inşaatındaki başarılarını ve zaferlerini göstermeleri için davet edildikleri, “Yaşlı Kadınlar Kongresi” başlıklı bir etkinlik düzenlenmişti.
Yeni Sovyet gerçeklerinin parlak umutları, Çarlık yönetimi altındaki kadının zorlu yazgısına her yönüyle karşıttı. Çalışan dağlı kadınlar hâlâ köleliğin zincirlerinin pençesindeydi. Dağlı kadının yaşamını karakterize eden ana faktörler; yaygın cehalet, kocaya sorgusuz itaat ve Allah korkusu idi. 8 Eylül 1928’de gerçekleştirilen Dağlı Kadınlar Bölge Kongresi’ne gönderilen bir çağrıda “Köleliğin doğal bir konum olduğunu içinde barındıran, kadının aşağı bir varlık olduğu görüşü, Kabardeylerin ve Balkarların zihinlerinde sımsıkı bir şekilde muhafaza edilmektedir” deniliyordu.
“Dağlı kadının yaşamını karakterize eden ana faktörler; yaygın cehalet, kocaya sorgusuz itaat ve Allah korkusu idi”
Dağlı kadınların “özgürleşmesi”, sadece günlük yaşamdaki eski geleneklerin yok edilmesi değil, aynı zamanda kadınların ve genç kızların görünümünde de değişiklikler olması anlamına geliyordu. Örneğin, Lenin eğitim kampüsünde beden eğitimi için yeni bir spor üniforması tanıtılmıştı. Yüzlerce yıldır kökleşmiş milli ve dini geleneklerle yetiştirilmiş, mazbut dağlı kızlar için böyle bir adım atmak kolay olmadı. Yine de teşvik işe yaradı. 1920’lerden kalma eski fotoğraflarda şortlu ve tişörtlü genç sporcular görüyoruz.
10 Ekim 1928 tarihinde Kabardey Balkar’da, sıradan ailelerden gelen dağlı kadınlara ‘fabrika yapımı palto’ adıyla yüksek kaliteli dış giyim sağlamayı amaçlayan “Dağlı Kadına Palto” kampanyası başlatıldı. Bu görkemli hareket, dağlı kadının ev dışında çalışması, yerle meclis seçimlerinin düzenlenmesi ve yürütülmesi dahil olmak üzere kamu çalışmalarına katılması gerektiği şeklinde açıklanmıştı. Yetkililere göre, kadınların dış giyim olmadan soğuk mevsimde aktif bir yaşam sürmesi zor olurdu.
Kampanya kapsamında, Kabardey ve Balkar köylerinde kadınların paltosuz gezme alışkanlıklarının zararları ve satın alma gerekçeleri hakkında açıklama çalışmaları başlatıldı. Dağlı kadınların bölgesel kongresi öncesinde, bölgedeki yetişkin kadın nüfusunun yarısından fazlasını barındıran köylerde kitlesel kadın toplantıları düzenlendi.
Toplantılarda, kadınların yeni köy meclisi seçimlerinde palto giymeleri yönünde talimatlar verildi. Ancak palto, dağlı kadınların çoğu için olağan ve yaygın bir kıyafet değildi. Bilindiği gibi, devrimden önce sadece modadan çok anlayan üst sınıf temsilcilerinin Avrupa tarzı kıyafetleri vardı. Köylü kadınların aşırılıklara ihtiyacı yoktu ve günlük yaşamda sıcak tutan şal ve eşarpları sıklıkla kullanıyorlardı. Ancak zaman değişmişti: Dün toplumsal basamakların tepesinde olanlar, bugün mülkiyetten ve oy hakkından yoksun bırakılmış, diğer medeni haklarla kısıtlanmışlardı. Sovyet rejimine sadık ama maddi olarak fakir olanlar desteklenmiş ve kamu çalışmalarını teşvik etmeye başlamışlardı.
Kısa süre sonra ilk paltolar Kabardey-Balkar’a ulaştı. Toplamda 571 tane vardı ve bu miktar ihtiyacı olan herkes için yeterli değildi. Bu nedenle ilk parti sadece üç bölge arasında dağıtıldı: Nagorny, Nalçik ve Urvansky. Dağıtım ilkesi şöyleydi: Yoksullara, köylerdeki sosyal çalışmalara aktif olarak katılan aktivistlere, sağlık ocaklarında eğitim gören kulüp üyelerine ve köy meclisi üyelerine… Kısıtlı maddi durumları yüzünden yoksul dağlı kadınların peşin parayla palto satın alma şansı olmadığı için devlet bir yıl vadeli kredi vermeye başladı. Lenin eğitim kampüsünün düşük gelirli ailelerden gelen kız öğrencilerine ücretsiz palto dağıtıldı.
“Kabardey kadın, giysilerinin uzun ve geniş olmasını sever, paltosu da öyle olmalı. Paltonun stili nedeniyle köyde böyle dar ve kısa şeylerle görünmekten utanacakları için palto giymeyi reddettiler”
Başlatılan kampanya halk tarafından genel olarak olumlu karşılandı. Ama köylerdeki toplantılarda erkeklerin açıkça karşı çıkması gibi münferit durumlar da yaşanıyordu. Bazı yerlerde kadınlar da erkeklerin dediklerini tekrarlıyordu. Yetkililer, bu anlaşmazlığın nedenini Sovyet rejiminin tüm yeniliklerini reddeden Müslüman din adamlarının köylerdeki güçlü etkisine bağladı. Ayrıca, önerilen paltolar çok uzun değildi, dar ve düz kesimli bir stili vardı. Bu da dağlı kadınların geleneksel kıyafet kriterleriyle çelişiyordu. Onlara uygun giysiler yaratmak gerekiyordu. Kabardey-Balkar Karşılıklı Yardımlaşma Bölge Halk Komitesi Başkanı Boziev şunları söyledi: “Kabardey kadın, giysilerinin uzun ve geniş olmasını sever, paltosu da öyle olmalı. Paltonun stili nedeniyle köyde böyle dar ve kısa şeylerle görünmekten utanacakları için palto giymeyi reddettiler.” Ücra Balkar köylerinden bazı kadınlar ise “Bir palto verecekler ama parasını ben ödeyeceksem, buna mecbur değilim. Bunu ödeyecek hiçbir şeyim yok” diyordu.
Yerokko Köyü’nden palto alan kadınların ilginç bir listesi, Kabardey-Balkar Devlet Arşiv Servisi’nde muhafaza ediliyor. Sadece 11 kadın palto almış: Maremukova Marian, Kumekhova Kvasha, Kumekhova Hani, Gatieva Aminat, Balkarova Dzuna, Amoeva Zabit, Gubzhokova Zuza, Amoeva Madinet, Shortanova Marzhan, Afaunova Nanchir, Vindugova Marjan. Diğer yerleşim yerlerinde de yaklaşık adetlerde palto dağıtılmış: Köy başına 7-11 tane.
Ocak 1931’de, Kabardey-Balkar Bölge Yürütme Komitesi, “Dağlı Kadına Palto” kampanyasının sonuçlarını özetleyerek, bölgeye o tarihe kadar alınan 2.000 paltonun, sıcak tutan giysi olarak Kabardey ve Balkar kadınların gerçek ihtiyaçlarını karşılamadığını belirtti. Kampanya resmi olarak sona ermiş olsa da dağlı kadınlara daha fazla palto tedariki planları yürürlükte kaldı.
(gazeta.kbpravda.ru – Natalya Baljatova’nın makalesi)
Çeviri: Serap Canbek
