Ekimin Yetiştirdikleri (*)

“Ekimin Yetiştirdikleri”, Çeçen edebiyatında önemli yer edinen Moxhmad Sulayev’in eserinin adıdır. Tarık Cemal Kutlu tarafından Türkçeye çevrilmiş, Sorun Yayınları arasında okuyucuyla buluşmuştur. Sulayev, 1920’de Çeçenya’da yoksul bir çiftçi ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Lise öğreniminden sonra tıp öğrenimini tamamladı. Genç yaştan itibaren bir yandan Çeçen sözlü kültürünü, geleneklerini, folklorunu izlerken, diğer yandan da çeşitli milliyetlerden Sovyet halklarının edebiyatlarını inceledi. Tıp okurken “Çeçenlerin Ezgisi” adlı ilk şiir kitabını yayınladı. Çeçenya coğrafyasını, toprağını, doğasını, akarsularını özellikle Argun ırmağını ve Çeçen halkının sözlü kültürel dokusunu şiirlerine yansıtmıştır. Çeçen halk kültürünün betimlemelerini başarılı bir şekilde şiirlerine işlemiştir. İlk şiir kitabının ardından peş peşe pek çok eser kazandırmıştır Çeçen edebiyatına. Özellikle II. Dünya Savaşı yıllarında “Güneş Kazanır” adlı şiir kitabı, ardından “Öleni Diriltmek”, “Arkadaşlar Yeniden Buluşuyor” gibi pek çok düz yazılardan oluşmuş öyküler yayınlamıştır. Öykülerinin ardından “Tovsota Dağdan Ayrılıyor” romanını yayınlamıştır. “Gönüldeki Kıvılcımlar, Gerçek, Anavatanın Işıkları, Toprağın Rengi, Parıltılı Akşam, İnsanlık” adlı şiirleri de yayınlanmıştır. Çeçen edebiyatına pek çok yazılı ürün bırakan Sulayev, Ekimin Yetiştirdikleri adlı eleştirel çalışmasını 1968’de yayınlamıştır.
Kuzey Kafkasya ve ülkesi Çeçenya sevgisi, doğa sevgisi, insan sevgisi ile duyguları bir sevgi selidir onda. Sulayev’in, Ekimin Yetiştirdikleri adlı çalışmasına ön sözü yazan Yuşaj Aydayev’in onun hakkında söylediklerini, kitabın çevirmeni olan ve geçtiğimiz yıllarda kaybettiğimiz değerli Tarık Cemal Kutlu şöyle çevirmiştir: “Sulayev yalnızca bir ozan değil usta bir çevirmendir de. Çeçenceye Rudakin’den, LiBo’dan, Geyne’den, M. Lermontov’dan, Resul Hamzatov’dan ve başka ulus ozanlarından şiirler çevirmiştir. Klasik şiirde A. Puşkin, Mayakovski tarzında karışık ve çapraz uyaklı dörtlüklerden oluşan şiirler; halkımız folklorundaki dizgelere benzetilerek yazılanlardır. Ozan dilde çok titizdir. Şiirde akıcılığı sağlamak için sözcükleri özenle seçmektedir.”
Sorun Yayınları arasında çıkan Çeçen edebiyatçı Sulayev’in, Ekimin Yetiştirdikleri kitabı önemli bir çalışma. Çeçen edebiyatına eleştirel yaklaşımla yazın alanında ciddi yön vermeye çalışıyor. Sovyet edebiyatı geleneği içerisinde Sovyet halklarının ve Kuzey Kafkas Çerkes halklarının kültürel zenginlikleriyle buluşmuş olan Çeçen edebiyatının ve edebiyatçılarının Ekim Sosyalist Devriminden önceki yeri ve konumu ile Ekim Devriminden sonraki çalışmaları hakkında bilgiler aktarmaktadır. Ekim Sosyalist Devrimiyle birlikte Çeçen-İnguş halkının yazın dilinin, yazılı edebiyatının ulaştığı seviyeyi aktarmaktadır. Şiir, tiyatro, düz yazı, öykü, roman, konularında Ekimin, Çeçen edebiyatına kazandırdıklarını anlatmaktadır. Sovyet geleneğinin ve kardeş halkların edebiyatlarından örneklenerek kendini geliştiren ve halkın kültürüyle beslenen Çeçen edebiyatı, ilk defa ciddi eserlere Ekim Devrimden sonra ulaşmıştır. Sözlü söylencelerden, halkın kültüründen aldıklarını yazılı edebiyata dönüştürmekle onun zenginleşmesini sağlamıştır. Pek çok Çeçen edebiyatçısı çeşitli ulusların edebiyat eserlerini Çeçen yazılı diline dönüştürmüşler. Onların izlediği çizgi üzerinden geliştirilmiştir Çeçen düz yazını, şiiri, öykü ve romanı.
Sulayev, Ekimin Yetiştirdikleri ile edebiyat alanında, önemli eserler kazandıran ünlü Çeçen edebiyatçıları ve sanatçıları olan; Sajid Baduyev, Moxhmad Mamakayev, Jarbi Mamakayev, Nurdin Muzayev, Said Arsanov, XalidOşayev, İsayeva Mariyama, Bilal Sajidov, Edilov Xasmoxhamad, Zaydin Mutalibov, Raise Axmatova gibi alanlarında ünlü yazarları, başarılarını, eserlerini anlatmaktadır. Çeçen edebiyatı içerisinde alanlarında ünlü kişiler olan sanatçı ve yazarların, Ekim Sosyalist Devrimi sonrasında yetişmiş Çeçen yazın dilinin ve Çeçenlerin temsilcileri olan bu sanatçıların, yazarların önemini anlatmaktadır. Çeçen edebiyatının yetiştirdikleri gerçek yazarlar onlardı. Sulayev, Ekimin Yetiştirdikleri’nde onlardan övgüyle söz ederken; tüm bu ünlü edebiyatçılarının ülke ve yurt sevgilerini dillendirmiştir. Onlar eserleriyle Çeçen edebiyatına yön vermiş, Çeçen edebiyatı için doğru olanı yapmış ve sanatlarına doğru yansıtmışlardı.
Sulayev, Ekimin Yetiştirdikleri adlı çalışmasında Çeçen edebiyatçılarını, “Onlar ürünlerinde Çeçen dilini anlaşılır bir sadelikte kullanmışlar” biçiminde ifade etmektedir.
Çeçen edebiyatı, şiiri, öykü ve romanı Kuzey Kafkas kökenli halklar arasında önemli yer tutmaktadır. Pek çok Kuzey Kafkas halklarında olduğu gibi Çeçen edebiyatı da, Sovyet edebiyatı geleneği üzerinde bir çizgi izlemiştir. Bazı küçük öykülerle birkaç şiir kitabı ve Çeçen edebiyatının önemli kişilerinden olan Mamakayev’inZelimhan adlı romanı gibi bazı eserler Türkçeye çevrilmiştir. Türkiye’de okurlarla, aydınlar, yazarlar Çeçen edebiyatı hakkında bu bilgilere pek az sahiptirler. Kafkas edebiyatının yazılı ürünleri gibi Çeçen edebiyatının ürünleri de Türkiyeli okurla buluşmamıştır henüz.
(*) Ekimin Yetiştirdikleri, Moxhmad Sulayev. Çeviren: Tarık Cemal Kutlu.S orun Yayınları, İstanbul.