İstanbul’da veya Anadolu’nun herhangi bir köyünde veya kasabasında eski Osmanlı mezarlıklarına yolunuz bir şekilde düşerse, çeşitli şekillerde düzenlenmiş mezar taşlarına rastlarsınız. Eskiden, o mezarların baş kısımlarına bakarak, erkek mi kadın mı çocuk mu efendi mi ağa mı olduklarını hemen anlarlardı. Okumuş kalem erbabı, asker, paşa olanların da ayırdı pekala yapılabiliyordu. Bazı taşlar vardır ki adeta bir sanat eseridir. Bazı taşlarda yazılan şiirler veya hat sanatları eşsiz birer örnektirler.
Asıl önemli olan orada yatan kişinin kimliği ile ilgili bilgileri, unutulmasın diye gelecek kuşaklara aktarmasıdır. Kimin nesi olduğu, mesleği, memleketi, hangi milletten olduğu, sülale isimleri eksizsiz olarak yazılanlar adeta bir bilgi hazinesidirler.
Bazı belediyeler eski mezarlık ve taşlarını kataloglayarak araştırmacıların bilgilerine sunmuşlar. Onlara buradan teşekkürlerimizi iletiyoruz. Darısı henüz katalogları yapılmayanların başına. Taşlar kaybolmadan mutlaka katalogları yapılmalıdır.
Sizler de yörenizde, köyünüzde bulunan, bu tür mezar taşlarını- ki üzerlerinde aile damgalarının bulunması da muhtemel- tarihin çöplüğünde veya bir bilmezin zalim ellerinde yok olup gitmeden önce fotoğraflayarak arşivleyiniz ve bunları yakın çevrenizle veya ilgili bulduğunuz kişilerle paylaşınız.
Aşağıda sizlerle Zeytinburnu Belediyesi’nin(*) yayınlamış olduğu bir eserden bazı örnekleri paylaşacağım.Siz de göreceksiniz ki bilene, kullanana değerli bilgiler sunuyorlar.
Birlikle göz gezdirelim:
Ahmed Cemal Bey
Ah mine’l- mevt!
Binbaşılıktan mutekaid
Umera- yı Cerakise’denSahaplı el- Hac
Ahmed Cemal Bey’in Ruhuna el- Fatiha.
Fi 19 Nisan sene 1338.
Melek Hanım
Âh Minel- Mevt
Osmanlı Hilâl- i Ahmer
Cemiyeti idare memurlarından
Çerkes İsmail Hakkı
Efendi’nin familyâsı Melek
Hanım Rûhîçûn Fâtiha.
Fî 17 Cumâdelûla sene 1335
Yusuf Bey
Âhmine’l- mevt!
Mücahede- i vataniyye uğrunda Yeni Anadolu
Oteli’nde 21 Nisan 337 tarihinde nâ- merdâne
Şehid edilen Ümerâ- yı Çerâkise’den Bandırmalı
Semkon
Yusuf Bey’in Rûhuna Fâtiha.
28 Teşrinievvel sene 337.
İsmail Bey
Âhmine’l- mevt!
Mücâhede- i vataniyye uğrunda Yeni Anadolu
Oteli’nde 21 Nisan 337 tarihinde nâmerdâne
Şehid edilen Ümerâ- yı Çerâkise’den Bigalı
Bizevko
İsmail Bey’in RûhunaFâtiha.
28 Teşrinievvel sene 337.
Derviş Abbas
Ya hu
İzmir kurbunda Kozluk
Nam mahalde sakin muhacir- i
Cerakise’den Reşid Bey
Kabilesinden Hanabe(?) Hüseyin
Ağa’nın oğlu Galata
Mevlevihanesi’nde mukim
Derviş Abbas ruhicun Fatiha
Fi 8 Mayıs sene 1387 Cuma
15 Safer
Çerkes Mustafa
Âhmine’l- mevt !
Rusya’dan hicret
Eden Fâtıma Hanım’ın
Mahdûmu Çerkes Mustafa
Rûhuna Fâtiha.
sene 1307.
Osman Ağa
Hüve’l- Bâki
Çerâkiseden Merakul(?)
Oğlu Çerkes
Osman Ağa’nın
Rûhîçûn Fâtiha
15 Zilhicce sene 1316
Fâtıma Hanım
Hüve’l Hallâku’l- Bâkî
Ümerâ- yı Çerâkiseden
Berzekismail Bey’in
Mahdûmu Miralay Yâkup Bey
Merhûmun kerîmesi
Fâtıma Hanım’ın
Rûhîçûn Fâtiha.
Fî 5 Safer sene 1313.
Nuriye Hanım
Ah Firak !
Bu cihan bağına geldim,
Derdime derman aradım bir ilacın bulmadım.
Ah ile zar kılarak tazeliğime doymadım.
Bir gonca gul iken ecelden soldum.
Terk edip cihanı Cennet- i alayı buldum
Umera- yı Cerakiseden Kafkasyalı
Lakarzade Hüseyin Bey’in mahdumu Kadri
Beyin kerimesi ve Manzade Sefer Beyin
Zevcesi Nuriye Hanım’ın ruhuna Fatiha.
sene 1326.
Eş- şeyh Halil Efendi
Tarikat- ı Aliyye- i Nakşibendiyye- i Halidiyye
Hulefa- yıkiramındanreşadetlu
Edirnevi eş- şeyh el- Hac es- Seyyid
Mehmed Nuri Efendi hazretlerinin
Halifesi Cerkesi eş- şeyh el- Hac
Halil Efendi’nin Ruhicun
El- Fatiha
Fi 28 Zilhicce sene 1299
Fatıma Hanım
Âhmine’l- firâk
Çûn ecel geldi ona olmaz amân
Cürmünü affeyle yâ Rabbe’l- mennân
Mağfiret kıl olmasun halim yâmân
Mazhar- ınûr- ışefaat kıl her zaman
Muhâcirin- i Çerkeseden Şomaf(?)
Bey merhûmun harem- i
Muhteremeleri merhûme ve mağfûre
Kodak(?) Fâtıma Hanım’ın rûhunaFâtiha
sene 1297
Hurşid Ağa
Âhmine’l- mevt !
Emretti Hüdâ eyledi fermân,
Erişti ecel vermedi aman.
Dünyâda ermedim murada hemân,
Cennette göstere Cemâlin Rahman.
Yozgat eşrafından Mahmud
Hamdi Efendi merhûmun
Emekdarı ÇerkesHurşid
Ağa’nın rûhuna Fâtiha
sene 1331
Fâtıma Şâziye Hanım
Âhmine’l- mevt!
Hariciye kavvaslarından Arnavud
Receb Ağa’nın haremi ve Çerkes
Redif taburu kâtibi
Cemâleddin Efendi’nin vâlidesi
Fâtıma Şâziye Hanım’ın rûhunaFâtiha
sene 1327
Fikriyar Hanım
Hû
İhtiyâradâd mı aldı? Elden rûzgâr.
Çerkesü’l- asl olup namı eyledi çün Fîkriyâr,
Vâlidemden sonra rıhlet eyleyip kaldım garîp.
Rûz u şeb etmekteyim derdiyle zira âh u zâr,
Hakkını bağışla demek olmadı eyvah nasîb.
Cây- gîr oldu derûna firkati etti karar.
Ey Cenâb- ı hazret- i şems- i cihân- ı Mevlevî.
Rûz- i mahşer kıl tesâhub etme onu şermsâr.
…….safâ oku ona kabrin ziyâret eyle kîm,
Fâtihaylaafvede belki hukûkun Fîkriyâr.
Fî 30 Cemâziyelevvel sene 1317.
Ömer Hakkı Efendi
Hüve’l – Bâkî
Çerkes umerâsından meşhur
Berzek İsmail Bey hafîdi
Sâbık Şâm- ı Şerîf Rüsûmât [EmîniNazırı]
Ömer Hakkı Efendi’nin rûhuna
Rızâenlillâhi Teâle’l- Fâtiha.
27 Zilkâde sene 1292.
Hüsnimelek Kalfa
Yâ Hû
Kabrimi ziyâret eden ihvân,
Rûhuma bir Fâtiha ede ihsân.
Merhûm Hasan Râsih Efendi’nin
Halîlesi Zeliha Behiye Hanım’ın
Mu’tekası Çerkesü’l- aslmerhûme ve mağfurun lehâ
Hüsnîmelek Kalfanın rûhuna Fâtiha.
Fî 11 Ramazan Pazartesi sene 1292.
Osman Nureddin Efendi
Âhmine’l- mevt
Sultan Bâyezid’deSoğanağa
Mahallesi ahalisinden halı tüccarı
Mehmed Tevfik Efendi’nin mahdûmu
Kafkasya kurbanı Osman
Nurettin Efendi’nin rûhuna Fâtiha
Târîh- i Tevellüdü Fî 10 fievvâl sene 1312 ve Fî
21 Ağustos sene 1311
Târih- i vefâtı Fî 3 Rebîulevvel sene 1337 ve Fî
7 Kanunuevvel sene 1333
Ali Rıza Bey
Hüve’l- Bâkî
Askerlik etti elli yıl mülke
Miralay Ali Rızâ Bey rahimehullâh
Bu cevher- i tarih bir düşer mutlak
Rûhuna fâtiha rızâenlillâhi
Müşîrân- ıızâmdan Muhâkemât
Dâiresi Reîsi merhûm Hacı
Nâfiz Paşa’nın büyük damadı
Ve Kafkasyâ umerâsından Yusuf
Bey’in mahdûmu Birinci Ordû- yı Hümâyûn
Divân- ı Harb Dâimî azalığından
Mütekâid Miralay Ali Rızâ Bey
Merhûmun inzivâgâh- ı ebediyyesidir
Yevm- i vefatı 11 Rebîülâhir sene 1329 Pazartesi
Zekiye Hanım
Ah mine’l- firak
Hasıl- ı ömrüm hem ciğer pâresi
Gitti elden kaldı dilde yâresi
Kıl şefaat nev- civânım kuluna
Validinin (vâlideynin) gayri yoktur çâresi
Dağıstanlı Hasan Efendi’nin kerîmesi
Zekiye Hanım’ın rûhunaFâtiha
Fî 25 Rebîulevvel sene 1313
*Kaynak:Zeytinburnu’nun Mezar Taşları, Zamanı Aşan Taşlar, Süleyman Berk, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları No: 7, Ağustos 2006
