Gazetenin bu sayfasına ismini veren “Setenay”, diğer söyleniş ile “Seteney Guaşe” kimdir? Nart Destanı’nın bu kadın kahramanının güzelliğini duymuşuzdur bir şekilde. Türkiye’de birçok Çerkes kızına Seteney adının verilmesi belki bu yüzdendir. Peki, Seteney Guaşe’nin güzel olmak dışında ne gibi özellikleri vardır? Nart Destanı’nda başka kadın kahramanlar da var mıdır? Varsa özellikleri nedir? Bu gibi meraklarla yola koyulup aşağıdaki kısa hikâyeyi sizlerle paylaşmak istedik. “Nartların Orağı” adlı öykünün çevirisi şubat sayısında yine bu sayfada yer alacak.
Seteney Guaşe kimdir: “Nart Destanı’ndaki en önemli karakterlerden biridir. Destandaki başkahraman Sosrıko’nun annesidir. Bununla da kalmayıp, Nart kahramanlarının hepsinin akıl hocasıdır ve Nartların yaşantılarını her anlamda kolaylaştırır.
Seteney Guaşe’nin işlevi ve kudreti o kadar büyüktür ki karşılaştırılabileceği bir başka karakterin sadece Nart Destanı’nda değil, tüm dünya destanlarında da bulunması oldukça güçtür. Seteney Guaşe tüm dünya kültürü için değerli bir karakterdir.”
Сэтэнейрэ Уанащlэмрэ
Сэтэнейрэ нартхэ я уанащlэмрэ зэрихьэлlащ.
– Сыт пхузэфlэкlрэ, Сэтэней? Сыт уи lэщlагъэ? – къеупщlащ уанащlэр.
Махуэм зы цей сод, – жиlащ Сэтэней.
– Армэ, сэ мaxyэм зы уанэ сщlынщ,- жиlащ уанащlэм.
Абыкlэ зэпихьэри, Сэтэней гуащэ цейр ибзащ, уанащlэри и Iyэxy и ужь ихьащ. Уанащlэр жан гуэрти, уанэр ищlри тlысыжащ. Сэтэней цeйp дын имыухауэ, дыгъэ къухьэгъуэ хъyaщ. Сэтэней къэгузэващ, дыгъэм худэплъейри жиlащ:
– Узэтеувыlэркъэ — си напэр токI!
Сэтэней и хьэтыр къилъагъури, дыгъэр зэтеувыlащ, гуащэм цeйp дын иухыxy, и пIэ икlакъым, цейр дын иуха нэужьщ щы- къухьар.
– Уанэр и дамащхьэм трилъхьэри, уанащlэр Сэтэней гуащэ деж кlуащ, дыгъэр щыкъухьэм:
– Укъэсхьакъэ, Сэтэней! – жери.
Сэтэней гуащэ цейр:
– Уэкlурэ уэмыкlурэ сегъэплъ,- жери уанащlэм щригъэтlэгъащ.
– Зэрыжаlэм yxyэдэщ, Сэтэней! – жиlащ уанащlэм, цейр игу ирихьауэ.
Дыгъэм, къухьэн и пэlуэкlэ, и пIэ йожыхьри, заулрэ зеIэжьэ абы лъандэрэ – Сэтэней гуащэ и хьэтыркIэ.
Seteney ile Eyer Ustası
Seteney ile Nartların eyer ustası karşılaşır. Seteney’e sorar usta eyerci:
“Neyi iyi yaparsın, ustalığın nedir Seteney?”
“Günde bir Çerkeska* dikerim” diye yanıtlar Seteney.
“O zaman ben de günde bir eyer yaparım” der usta eyerci. Ve bu ustalıkları üzerine iddialaşırlar… Seteney kıyafet için kesime başlar, eyerci de işinin başına geçer.
Usta eyerci çalışkan olduğu için bitirir eyerini. Seteney’in işi henüz bitmemiştir ve güneş batmak üzeredir. Telaşlanan Seteney, güneşe dönerek, “Duraklasana biraz; rezil olacağım” der.
Güneş, Seteney’ın hatırına olduğu yerde donar; kıyafetin dikimi tamamlanana dek kımıldamaz. Seteney’in Çerkeskası bitince batar güneş. Eyerci ustası, omzuna attığı eyeriyle gelip, “İddiayı ben kazandım” der.
Bunun üzerine Seteney, “Çerkeskanı üstünde görelim; sana yakışıyor mu yakışmıyor mu?” diyerek kıyafeti giydirir. Eyerci ustası çok beğenir. “Söyledikleri kadar varsın Seteney!” der.
Güneş, o günden beri, batmadan önce bir süre yerinde durup bekler; Seteney GUAŞE’NİN HATIRINA!
*Çevirmenin notu – Çerkeska: Çerkes erkek kıyafetinin, en üste giyileni. Göğüs kısmında fişeklikler dikilidir.
Kaynaklar:
– Çerkes Mitolojisi Ansiklopedisi, Mihail Mijayev – Madina Pashtova (Erciyes Üniversitesi Kafkas Dilleri ve Kültürleri Bölümü Çerkes Dili ve Kültürü Anabilim Dalı öğretim görevlisi) Adigeceden çeviri: Erdoğan Boz, Metropol Yayınları – Ağustos, 2018
– NARTLAR, Gençler için düzenleyen: Karmoko Hamid – Elbrus Yayınları, 1995
